woensdag 13. 04. 2022 REGIO 15
Nachtenlang waken bij een dode (3)
pulier gezien als een bepaalde bescherming.
Kinderen droegen soms
al heel jong een scapuliertje. De bedoeling
was om een scapulier een leven
lang te dragen. Vanwege slijtage
en vuil worden, werd in 1910 door
Paus Pius X bepaald dat alle lekenscapulieren
– behalve van de Derde
Orde – vervangen konden worden
door een scapuliermedaille. De medailles
werden op het hemd of de
borstrok gespeld en later kwamen
er kettinkjes en armbandjes voor de
scapuliermedaille in de handel.
Op de bodem van de kist werden
drie strooien kruisjes gelegd. Het
stro was met kaarsenwas vast gesmolten.
’s Avonds voor de begrafenis werden
de klokken geluid. In sommige
plaatsen eenmaal voor een ongehuwde
en driemaal voor iemand die
getrouwd was. Oorspronkelijk was
het bedoeld om boze geesten die de
overledene kwaad wilden doen, te
verdrijven. Op de dag van de uitvaart
kwamen buren en de familie
bijeen in het huis van de overledene.
Over de spiegel hing een doek en alle
klokken waren stilgezet. Luiken en
vensters bleven gesloten tot na de
begrafenis.
Rond het sterven hing een waas van
mysterie dat velen angst inboezemde.
De overledene lag daar in een
schemer van kaarslicht en uit bijgeloof
werden het dode lichaam bovennatuurlijke
krachten toegedicht.
Had iemand last van wratten
of een andere huidziekte, dan moest
hij die án d’n doeëje ánstrieke. Deze
zou ze dan meenemen in het graf. In
2005 vertelde iemand mij dat hij op
die manier had geprobeerd van zijn
wratten af te komen. Zelfs toen gebeurde
het ‘aanstrijken’ dus nog.
Afhankelijk van de toestand van het
lijk werd het dode lichaam op de dag
van de begrafenis of eerder ‘gekist’,
in de kist gelegd. De uitdrukking Lót
òw nie kieste stamt van dit gebruik.
Scapulier
In de kist kreeg de dode een rozenkrans
om zijn vingers gestrengeld
mee. Soms ook de trouwring en verder
zijn scapulier of scapuliermedaille.
Een scapulier bestond uit
lapjes gewijde stof, die als teken van
devotie onder de kleding over de
borst en rug werden gedragen. Elk
van deze lapjes had een bijzondere
betekenis of toewijding. Een wit met
rood lapje met een blauw kruis werd
gedragen ter ere van de H. Drievuldigheid;
een blauw lapje stond voor
het lijden van Christus; een zwart
voor Maria Onbevlekte Ontvangenis;
een rood voor Onze Lieve
Vrouw van Zeven Smarten; een
bruin voor Onze Lieve Vrouw van de
Carmel. Leden van de Derde Orde
van Franciscus hadden een apart
scapulier dat bestond uit twee bruine
lapjes, voor op de borst en rug.
Door veel gelovigen werd een scaVAN
NUL TOT NU
DOOR JAN STRIJBOS
Zolang een dode ‘boven de aarde’
stond, moest er ’s nachts bij
gewaakt worden. Oorspronkelijk
was dit een Germaans gebruik om
de kwade geesten te weren. Het
waken gebeurde bij toerbeurt door
de buurtgenoten. De kist was open
met aan het hoofd
en het voeteneinde
enkele brandende kaarsen.
Deze derde aflevering uit de serie
over oude gebruiken en rituelen
rondom de dood is vorige week per
abuis vervangen door deel vier,
waardoor de volgorde niet meer
klopt. Excuses hiervoor.
Om de zenuwen de baas te blijven,
werd van tevoren een borrel gedronken.
Tijdens het waken stond
een fles jenever binnen handbereik.
’s Morgens was die meestal leeg.
In sommige buurten was het waken
een taak voor jonge meisjes. Wanneer
iemand in de namiddag of ’s
avonds stierf, moest er soms wel
drie nachten worden gewaakt.
Rond acht uur begaven de meisjes
zich naar het huis van de overledene.
Hier kregen ze instructies voor
het geval zich iets voordeed, bijvoorbeeld
in de stal of als de kinderen
wakker zouden worden. De
meisjes baden de rozenkrans – tenminste
drie keer vijf tientjes – en
dronken na middernacht koffie om
wakker te blijven.
Het waken gebeurde niet bij iedere
dode. Dien RongenStrijbos
vertelde
dat bij haar vader, die in 1904
overleed, niet gewaakt was. Haar
moeder vond het niet nodig en ze
wilde de buurtgenoten, die toch al
genoeg werk hadden gedaan, niet
nog meer belasten. Sommige mensen
stonden er echter op.
Als er een ongehuwde overleden
was, vlochten de buurmeisjes een
krans van palmtakjes. Later werd
dit alleen nog gedaan voor kinderen.
Na de oorlog waren kransen
vaak afkomstig van een bloemist.
Na een sterfgeval werd meteen de
pastoor gewaarschuwd door een
van de buren en kreeg de koster het
verzoek om de doodsklok te luiden.
Alle mensen in het dorp baden dan:
Hieër, dor wert ovverluujd ’n liek. Gef
‘m (of eur) ’t hemelriek. Gef ‘m kracht
en macht, dat ie ien d’n hemel vur òs
bidde mág.
De kist met het lichaam van koster Petrus Hubertus Kuijpers wordt in januari 1935 door de kerkmeesters
uit het kostershuis annex café gedragen. Beneden: het vaandel van de Derde Orde.
FOTO'S HEEMKUNDE CASTENRAY
HORST
Parcours Rundje um
’t Hundje vernieuwd
Het parcours van de hardloopwedstrijd
Rundje um ut Hundje in Horst
is voor een deel vernieuwd.
Zo zijn het Gasthoêsplein en Hof te
Berkel opgenomen in de route van
de zesde editie, die op zaterdag 7
met plaatsvindt. De organisatie wil
de lopers hiermee niet alleen een extra
uitdaging maar ook meer sfeer
bieden. De lengte van het parcours
blijft ongewijzigd. Afhankelijk van
de afstand die ze hebben gekozen,
lopen de deelnemers meerdere keren
een ‘rondje’ van 2,5 kilometer.
De finish is op het Wilhelminaplein.
Het Rundje um ut Hundje kon in
2020 en 2021 niet doorgaan als gevolg
van de coronapandemie. In
2019 verschenen ruim 1300 lopers
aan de start.
Naast verschillende jeugdafstanden kan er
worden gekozen uit drie afstanden: 2.500
meter, 5 en 10 kilometer. Aanmelden kan via
www.rundjeumuthundje.nl/inschrijven.
WELL
Familie Daemen wint
Wette Well Wette Nie?
MELDERSLO
Paasactiviteiten in
openluchtmuseum
VREDEPEEL
Bronzen penning
voor Erwin Janssen
Erwin Janssen (50) uit Vredepeel
heeft vorige week de Bronzen waarderingspenning
van de gemeente
Venray ontvangen. De onderscheiding
werd uitgereikt door locoburgemeester
Cor Vervoort. Janssen is
bestuurlijk nauw betrokken bij de
dorpsraad van Vredepeel en het
Dorpsraden Overleg Venray. In het
verleden was hij onderdeel van de
Werkgroep Nieuwe Balans en medezeggenschapsraadslid
bij basisschool
Regina Pacis in Vredepeel.
Hebben zij minpuntjes?
„Franse hangoren houden er niet
van opgepakt te worden! Ze komen
graag bij je en hebben graag aandacht,
maar blijven liefst met alle
pootjes op de grond.”
Wat voor baas zoeken jullie?
„We zijn op zoek naar nieuwe baasjes,
die beseffen wat het hebben van
een konijn inhoudt. Voldoende
ruimte en een vriendinnetje zijn
eveneens van belang. De rammen
zijn gevaccineerd voor VHD2 en in
het bezit van een vaccinatieboekje
met chip. Ook zijn ze behandeld tegen
madenziekte, coccidiose en
wormen.”
Gaat jouw hart sneller kloppen van dit dier?
Neem dan contact op met Dierenopvang Op
de Smakterheide, tel. 0478639062
of via
info@smakterheide.nl.
DIER VAN DE WEEK
Elke week stelt Juanita Janssen
van Dierenopvang Op de Smakterheide
een dier voor dat op zoek is
naar een nieuw thuis. Deze week
gaat het om zes gedumpte Franse
hangoorkonijnen. Het gaat om
rammen tussen zes maanden en
één jaar oud in de kleuren blauw,
blauwgrijs en konijngrijs.
Wat is hun leukste kenmerk?
„Franse hangoren zijn de hondjes
onder de konijnen. Ze zijn aanhankelijk
en van groot formaat. Ze zijn
sociaal en goed te trainen. Omdat ze
tam zijn, komen ze graag voor lekkers
naar je toe.”
Wat is hun favoriete bezigheid?
„Ze hebben een grote uitloop nodig
met nachthok. Een konijnenvriendinnetje
is een must, een konijn
plaatsen we nooit alleen.”
De familie Daemen uit Well schreef
afgelopen weekend geschiedenis
door de eerste editie van Wette Well?
Wette Nie? Te winnen.
De dorpsquiz maakte deel uit van de
bevrijdingsfeesten in Well, die na
tweemaal uitstel eindelijk doorgang
konden vinden. De 24 deelnemende
teams werden vooral aan de tand
gevoeld over de plaatselijke historie
en tradities. De prijsuitreiking van
de quiz, die deels online plaatsvond,
vormde het hoogtepunt van een
feestavond in MFC De Buun. Namens
de winnaars is een bedrag van
250 euro overgemaakt aan Special
Heroes Nederland.
Onder het motto ‘beleef de lente’ begint
openluchtmuseum de Locht in
Melderslo aan het nieuwe seizoen.
Vooral voor kinderen is er van alles
te beleven. Op het binnenterrein lopen
kleine knuffeldieren en in de
broedmachine komen kuikentjes
uit het ei. Ook worden plantjes uitgedeeld
voor de wedstrijd ‘Wie
kweekt de grootste pompoen?’
Voor muziek zorgen de Zwarte Fanfare
en Wiel Geraads met zijn kleine
draaiorgeltjes.