Woensdag 10. 08. 2022 REGIO 11
Het tijdperk van de langgevelboerderij
indeling van woonruimte, stal, dorsvloer
en oogstopslag onder één dak
bleef overal hetzelfde. In de zestiger
jaren werd de landbouw gemoderniseerd
en vond er een enorme toename
van het aantal varkens, koeien
en kippen plaats. Al dat vee paste
niet meer onder het dak van de langgevelboerderij.
Veel boerenbedrijven
werden weggesaneerd. Er verschenen
nieuwbouwstallen zo
groot als sporthallen, die de oorspronkelijke
hoeve figuurlijk en
soms ook letterlijk in de schaduw
stelden. Een eventueel nieuw woonhuis
kwam los van deze megastallen
te staan.
In de dorpen verloren de langgevelboerderijen
de boerenfunctie en
werden ze opgeslokt door de uitdijende
bebouwing. Als ze niet zijn afgebroken
zijn ze verbouwd tot
woonhuizen, waarin nog moeiteloos
de grote schuurdeur is te herkennen,
nu vaak dichtgemetseld of
van een groot raam voorzien, waardoor
ooit op zomerse augustusdagen
volgeladen hooiwagens naar
binnenreden.
ter. Dat verschil in omstandigheden
is tegenwoordig nog goed te zien. In
de Maasdorpen liggen grotere historische
boerderijen, vaak gesloten
hoeves rondom binnenplaatsen,
dan in de dorpen die tegen de Peel
zijn gelegen. De beperkende factor
voor akkerbouw op de magere
zandgronden was het gebrek aan
mest en om zo weinig mogelijk verloren
te laten gaan, werd het vee zoveel
mogelijk binnen gehouden. Het
noodzakelijke mestmaken gebeurde
in de potstal, een kuil van een halve
tot een meter diep, waar de dieren
op de eigen stalmest stonden.
Om het vee enigszins een droog ligbed
te bieden en om de hoeveelheid
mest te vergroten werd regelmatig
een laag heideplaggen in de stal gebracht.
Door het groeien van de
mestlaag kwam het vee steeds hoger
te staan. Het uitmesten van de
potstal gebeurde in de regel twee
keer per jaar; in het najaar als de
winterrogge werd gezaaid en in het
voorjaar. Voor de productie van
mest was de potstal ‘onovertroffen’,
maar er kleefden ook enkele nadelen
aan. Het besmettingsgevaar
voor het vee was groot en de stank
en de vliegen zorgden voor overlast.
Het vee raakte makkelijk vervuild
en daarmee ook de melk. Toen aan
het einde van 19de eeuw het belang
van dierlijk mest door de uitvinding
van kunstmest minder werd en de
kwaliteit van melk, voor o.a. de boterwinning,
juist meer aandacht
kreeg, werd de potstal langzamerhand
vervangen door de grupstal.
Bij dit type stal werd de ontlasting
van het stalvee opgevangen door
een mestgoot, de grup, en direct afgevoerd
naar de gierkelder.
Woonhuizen
Tot vlak na de Tweede Wereldoorlog
zijn er langgevelboerderijen gebouwd.
Voor een gemengd boerenbedrijf
was de langgevelboerderij
dus bijna anderhalve eeuw lang een
geschikt boerderijtype. Er was geen
standaard, want er waren grote en
kleine langgevelboerderijen en ook
de daken vertoonden verschillen: zo
had je driehoekige zadel- en geknikte
mansardedaken. Maar de basisvan
nul tot nu
Door leon moonen
De langgevelboerderij is onlosmakelijk
met de geschiedenis van het
platteland van Limburg verbonden.
Het overgrote deel van de bevolking
leefde van de landbouw. De
langgevelboerderij, zo genoemd
omdat alle toegangsdeuren in één
van de lengtegevels waren gelegen,
verscheen vanaf 1800 op de
zandgronden van Noord- en
Midden-Limburg en werd in de loop
van de 19de eeuw in deze regio het
dominante boerderijtype.
In de langgevelboerderij liggen de
woonvertrekken, de stal, de dorsvloer
en de tasruimte (oogstopslag)
in elkaars verlengde en onder één
dak. De stamvorm van de langgevelboerderij
was de middeleeuwse hallenhuisboerderij.
Ook in deze boerderijvorm
waren de woon- en werkvertrekken
onder één dak verenigd,
maar de draagconstructie bestond
uit een aantal achter elkaar geplaatste
houten ankerbalkgebinten,
terwijl de langgevelboerderij
werd gedragen door de muren. Dit
werd mogelijk gemaakt door het gebruik
van bakstenen, die vaak ter
plekke in een veldoven werden gefabriceerd
of lemen stenen die in de
zon werden gedroogd en in de binnenmuren
werden verwerkt, omdat
ze niet tegen vocht bestand waren.
Door de houtconstructie met
een overhellend dak, dat vaak doorliep
tot vlak boven de grond, werd
het hallenhuis in één grote middenbeuk
en twee kleine zijbeuken verdeeld.
Een langgevelboerderij is
daarentegen éénbeukig en loopt
van muur tot muur. Alhoewel het
voorkomt dat er lage schuurtjes tegenaan
zijn gebouwd voor met
name het houden van enkele varkens.
Potstal
Een belangrijk onderdeel van het
hallenhuis was de potstal, die aanvankelijk
ook in de langgevelboerderij
bleef gehandhaafd. Op de onvruchtbare
zandgronden van
Noord- en Midden-Limburg was
het gemengd bedrijf het meest voorkomend,
waarbij het vee volledig in
dienst stond van de akkerbouw. De
condities in het Maasdal, waar lemige
gronden overheersen, waren be-
Langgevelboerderij met zadeldak
in Sevenum. Foto cliotravel
Afferden
Excursie landgoed
Bleijenbeek
Het Limburg Landschap houdt
zondag 14 augustus vanaf 10.00 uur
weer een rondleiding op Landgoed
Bleijenbeek in Afferden.
Voor de excursies geldt een verplichte
aanmelding en de kosten bedragen
zeven euro per persoon. Tickets
zijn te koop via www.limburgslandschap.
nl. De start is bij
Paviljoen Bleijenbeek aan Bleijenbeek
14 in Afferden.
venray
Schijt aan de Grens met
veel jeugdactiviteiten
Cultureel festival Schijt aan de
Grens biedt eind deze maand een
uitgebreid jeugdprogramma in het
stadspark van Venray.
Het thema is ‘grenzeloos verlangen’.
De Venrayse bibliotheek heeft
verschillende activiteiten. Zo kunnen
kinderen luisteren naar een
verhaal over een walvis met een
grenzeloos verlangen, bouwen met
Legoblokken, muziek maken en
wandelen over het blotevoetenpad.
Ook is er een mobiele escaperoom.
Schijt aan de Grens is op 27 en 28 augustus.
De activiteiten zijn van 13.00 tot 17.00 uur.
Deelname is gratis.
veilige en fijne plekken. Ongedierte
en vreemde katten zullen hierdoor
niet onopgemerkt blijven en zullen
worden verdrongen.”
Hebben zij minpuntjes?
„Sommige katten zijn redelijk aanhalig
en andere weer niet. Het zijn
katten waarbij het belangrijk is ze in
hun waarde te laten, dan zul je er zeker
geen hinder van ondervinden.”
Wat voor baas zoeken jullie?
„We zijn dringend op zoek naar
boerderijen, maneges en andere
agrarische bedrijven waar een aantal
van deze katten mag worden uitgezet.
We hebben één voorwaarde
en dat is dat wordt bijgedragen in de
verzorging door bijvoorbeeld bij te
voeren. We plaatsen de katten liefst
in tweetallen of waar al meerdere
katten aanwezig zijn.”
Dier van de week
Elke week stelt Juanita Janssen
van Dierenopvang Op de Smakterheide
een dier voor dat op zoek is
naar een nieuw thuis. Deze week
zijn dat diverse poezen die op zoek
zijn naar een boer.
Wat kun je over hen vertellen?
„Deze katten zijn tussen de 12 weken
en 2,5 jaar oud. Ze komen naar
je toe als ze aandacht zouden willen,
maar laten dit niet dwingen. Doe je
dit wel, dan zullen ze je zeker duidelijk
maken dat dit niet de bedoeling
is. Ze gaan gewoon graag hun eigen
weg, en zijn daardoor het dichtstbij
het natuurlijk gedrag van de kat.”
Wat is hun favoriete bezigheid?
„Hun dagbesteding bestaat voornamelijk
uit het observeren en beheren
van hun leefomgeving, eten,
wassen en slapen. Op de voor hun
Gaat jouw hart sneller kloppen van dit dier? Neem dan contact op met
Dierenopvang Op de Smakterheide, tel. 0478-639062 of via info@smakterheide.nl.
OPROEP
VIA zoekt schrijvers
voor historische rubriek
Wekelijks verschijnt in deze
weekkrant al ruim twee jaar de
historische rubriek
Van Nul tot Nu, waarin we de
lezer meenemen naar het
verleden van stad, dorp en
streek. Om het aanbod van
onderwerpen te verbreden en
nog meer te spreiden over de
hele regio, roepen we heemkundeverenigingen
en amateurhistorici
uit de gemeenten Bergen,
Venray en Horst aan de Maas op
een bijdrage te leveren in de
vorm van een artikel over
tradities, oude gebruiken,
markante dorpsfiguren of
bijzondere gebeurtenissen uit
vroeger tijden.
Aanmeldingen en vragen voor
nadere informatie zien we graag
tegemoet via e-mail:
noord-midden@delimburger.nl.
horst
Vier gouden jubilarissen
gehuldigd bij Rode Kruis
Het Rode Kruis in Horst aan de
Maas heeft in het afgelopen jaar vier
gouden jubilarissen gehuldigd.
Vanwege de coronabeperkingen gebeurde
dat op verschillende momenten.
De gouden jubilarissen zijn
Jan Schattevoet, Theo van Heijster,
Hay Janssen en Riny Janssen. Daarnaast
zijn Monique Bosboom en
Rob Clabbers 30 jaar actief voor het
Rode Kruis. Esther Janssen is 20
jaar vrijwilligster.
link
link