REGIO
woensdag 29. 09. 2021 11
VAN NUL TOT NU
DOOR THEO SCHERS, GEMEENTEARCHIEF WEERT
Weerter schavuiten in vroeger tijd, een
anekdote uit het oud-rechterlijk archief
brug van ‘de Haghe’ (zeg maar: in de
buurt van de huidige Tiendschuur)
Giel Vereycken en Teunis Vliegen
ingehaald had. Giel had daarop tegen
Henrick gezegd: ‘Kom laten wij
Jan eens aftuigen’. Daarop had het
drietal diezelfde Jan geslagen. In de
rest van het betoog blijkt dat Jan
Hendrix weg was gerend om aan de
molestatie te ontkomen en verderop
op de Biest het kloosterkerkhof
op was gerend. Daar trokken Henrick
en Giel zich niets van aan en de
burgemeester werd daar bij den
steenweg door genoemde Jan met
een mes gestoken. Voorwaar een
echte Weertenaar deze Henrick,
want ‘unne Wieërtenaar hieët altiêt ‘n
knieëp oppe tes’.
Wat er met de onverlaten is geschied:
bij vonnis van 15 januari 1167
werd Henrick Neijnens voor drie
jaar verbannen uit het rechtsgebied
van Weert. Zijn kompaan Giel Vereycken
had al de benen genomen.
Dit artikel verscheen eerder in Weekblad het
Land van Weert in 2009.
Vele series protocollen en allerlei
registers zijn bewaard gebleven. In
deze boeken kan men gedetailleerde
informatie vinden over het gewone
leven in Weert en nakijken of
naamgenoten in het verleden een
scheve schaats gereden hebben.
Eventueel mag een enkeling tot de
ontdekking komen dat het voorgeslacht
wel erg notoire leden heeft
gekend.
Misdrijven
Voor we even kijken naar een klein
stukje uit zo’n procesdossier even
wat achtergrondinformatie. Namens
de heer was de schout verantwoordelijk
voor de vervolging van
criminele zaken. Daarbij was de
procesvoering er vooral op gericht
dat de verdachte een bekentenis aflegde.
De verdachte van een zwaar
delict werd meestal gedurende het
proces gevangen gehouden. In
Weert gebeurde dat lange tijd in een
van de stadspoorten, met name in
de Maaspoort en de Beekpoort. In
de zeventiende eeuw diende de toren
van het kasteel aan de Biest ook
als zodanig. Op het stadhuis aan de
Markt was eveneens een ruimte die
kon dienen als tijdelijke opvang van
verdachten. Als een verdachte direct
bekende, kon het vooronderzoek
worden afgesloten. De schout
diende dan zijn eis in. Na de bekentenis
velden de schepenen een vonnis.
Ontkende de verdachte, dan
konden er getuigen en medeplichtigen
worden opgeroepen. Van hun
verklaringen werden verslagen gemaakt.
Bij halsmisdrijven kon de
aanklager de schepenen verzoeken
de foltering te mogen toepassen.
Een scherprechter of beul paste die
toe. Weert beschikte niet over een
eigen scherprechter, die daarom
meestal uit Roermond of Maastricht
kwam. Vonnissen in criminele
zaken baarden vaak veel opzien.
Op bedevaart
Veel voorkomende straffen waren
betaling van boete en verbanning.
Lijfstraffen zoals geseling en ter
dood veroordeling door ophanging,
radbraken en onthoofding, kwamen
ook voor. Sommigen werden veroordeeld
tot een bedevaart naar
Rome of Santiago de Compostella,
een behoorlijke wandeling dus, en
niet zonder gevaren.
Veel straffen moesten in het openbaar
voltrokken worden. Tekaakstelling
op een schavot of het dragen
van grote schandstenen waren in
Weert bekende straffen. Gevangenisstraf
werd vóór de Franse tijd
nog nauwelijks uitgedeeld.
Molest op de Biest
Dan nu het voorbeeld: het geval
waarbij ene Henrick Neijnens op 19
december 1666 de burgemeester
Jan Hendrix heeft aangevallen met
een mes. In die tijd omschreef men
dat als ‘moordadich quetsen ende
steecken’. En dat gebeurde nog wel
op het kloosterkerkhof van de paters
minderbroeders (franciscanen),
wat in die tijd als een vrijplaats
werd beschouwd, een plaats waar in
de middeleeuwen daders en slachtoffers
konden onderhandelen om
tot een oplossing van het conflict te
komen.
‘Henrick Neijnens gevangene ende gedaeght
tuijght op den 19 deser gecomen
te sijn uut de stad om naer huijs te
gaen. Ende ontrent de brugge vande
Hage achterhaelt te hebben Giel Vereijcken
ende Teunis Vliegen. Ende dat
Giel voorschreven tegens hen deponent
seijde, willen wije dijen (meijnende
Jan Hendrix voor hem gaende) eens
affbreucken, daerover hij deponent
Jan Hendrix met een vuijst heeft geslaegen,
gelijck Giel Vereijcken ende
Tuenis Vliegen oijck hebben gedaen.’
In het kort staat hier dat Henrick uit
de stad liep en ter hoogte van de
Gaven de personeelsdossiers van
de afgelopen afleveringen een idee
van het wel en wee van onze ambtenaren,
ditmaal aandacht voor een
heel ander slag mensen; zij die voorkomen
in het zogenaamde oudrechterlijk
archief. Daarin ligt de
rechtspraak van ver vóór de eerste
‘bromsnorren’ opgeslagen.
Het klooster op de Biest in vroeger tijd. Rechts lag, tussen Biest en kerk het kerkhof. Zou burgemeester
Jan Hendrix hier met een mes bewerkt zijn? FOTO GAW, NR. 1469
NEDERWEERT
Krottepoffers keren
terug op het podium
WEERT
Schrijfster Rijneveld
te gast bij RICK
WEERT
Expo over twee eeuwen
drukkerij Smeets in bieb
LIMERICK
Een streng gereformeerd man uit
Urk
riep vol spijt: “‘t Komt, dat ik teveel
lurk
Ik word dan keer op keer
agressief voor de Heer
Excuus… maar is er nog wat onder
de kurk?”
Frans Adriaens, Weert
„Ondanks dat ze haar eerste jaren
heeft gedeeld met een andere kat, is
ze sinds ze alleen is tot rust gekomen.
Ze is heel zelfstandig en gaat
graag op onderzoek uit. Daarom
heeft ze er toch behoefte aan om af
en toe eens naar buiten te kunnen.
Bij een eerste contact is ze even op
haar hoede, maar daarna ontdooit
ze al snel en kan ze best genieten van
de aandacht.”
Waar zou ze zich thuisvoelen?
„Candy komt uit een rustige omgeving,
waardoor ze het waarderen om
een plekje voor haar alleen te hebben.
Hierdoor kan ze zelf haar tempo
bepalen. Eenmaal gewend is Candy
een vriendelijke en gezellige kat.
Omdat ze het buitenleven nog niet
goed kent, zou ze het beste in een redelijk
beschutte omgeving buitengelaten
moeten kunnen worden.”
DIER VAN DE WEEK
Ben je geïnteresseerd in dit dier? Neem dan vrijblijvend contact op met De Beestenboel
via tel. 0495563981,
email
asielweert@planet.nl of kijk op de Facebookpagina.
Dierenasiel De Beestenboel vangt
voor bijna heel MiddenLimburg
de
honden en katten op. Genoeg
aanbod dus voor Anne Vleeshouwers
om elke week voor één van
deze dieren extra aandacht te
vragen. Deze week is Candy, een
gesteriliseerde poes van 5 jaar, aan
de beurt.
Hoe is Candy in het asiel beland?
„Als kitten is Candy met haar zusje
geplaatst in een appartement, waar
ze niet naar buiten kon. Je zou denken
dat twee poesjes uit hetzelfde
nest goed met elkaar kunnen opschieten,
maar dat was op een gegeven
moment niet meer het geval.
Omdat dit zoveel stress veroorzaakte,
is besloten om een nieuw
thuis voor ze te zoeken.”
Wat kun je over haar vertellen?
Na een lange periode waarin de
Krottepoffers noodgedwongen alle
activiteiten moesten staken, keert
de toneelvereniging in oktober terug
op het podium.
Voor de jeugd van Nederweert en
omstreken spelen de Krottepoffers
onder regie van Bas Peeters en Koos
Vaes Een Grote Vuilnisbelt. Centraal
in het stuk staat Propje, een idealistische,
jonge rat die met zijn tante
Thirza op een vuilnisbelt woont en
droomt van een schonere, betere
wereld.
De voorstelling is twee keer te zien in De Pinnenhof
aan de Kapelaniestraat 4 in Nederweert.
Op zaterdag 9 oktober om 19.00 uur
en zondag 10 oktober om 15.00 uur Kaarten
kosten 6 euro en zijn uitsluitend te verkrijgen
via www.krottepoffers.nl.
Schrijfster Marieke Lucas Rijneveld
is op maandagavond 4 oktober te
gast bij RICK.
Ze geeft dan een gratis openbare
les. Marieke Lucas Rijneveld wordt
gezien als een van de grootste talenten
van de Nederlandse letteren. Zij
schrijft het Boekenessay van de
Boekenweek 2022. Ook is ze de winnares
van de International Booker
Prize. Tijdens de openbare les behandelt
neerlandicus Herman van
Horen haar nieuwe roman Mijn lieve
gunsteling, die eind vorig jaar verscheen.
De openbare les is voor iedereen
gratis toegankelijk en wordt
gehouden aan de Wilhelminasingel
12 in Weert.
Meer informatie op www.rickraakt.nl.
Cultuurwethouder Henk van de Loo
opent vrijdag 1 oktober de expositie
‘Druk Druk Druk
Twee eeuwen
drukkerij Smeets’ in het Bibliocenter.
In 2019 kwam er een eind aan bijna
200 jaar drukken door de firma
Smeets uit Weert. Opgericht in 1830
groeide het drukkerijtje van Matheus
Smeets uit tot een concern
van wereldformaat.
Vanaf 2 oktober is de expositie te bekijken
tijdens de openingstijden van het Bibliocenter
aan de Wilhelminasingel 250. De entree
is gratis.