woensdag 30. 09. 2020 REGIO 11
De (dwang)molens van Huijs Ter Horst
hebben geven uit compassie voor
zijn arme en desperate toestand.
De twee zakken meel bleven in het
kasteel.
Dat de molfter (het scheploon voor
de molenaar) bij de Horster molens
met 1/17 deel van het gemaal aanmerkelijk
hoger lag dan het 1/24
deel dat in de omliggende dorpen
moest worden afgedragen, lag bij
de inwoners gevoelig. Het zal er
mede toe hebben bijgedragen dat
werd gezondigd tegen de verplichting
gebruik te maken van de Horster
(dwang)molens.
De windmolen in kwestie heeft eeuwenlang
gestaan aan ‘het Meuleveld’
in Horst ter hoogte van het
huidige Dendroncollege. De dubbele
watermolen lag aan de molenbeek
ter hoogte van de huidige A73
afslag 10 aan de Tienrayseweg. De
graan
en oliemolen werden eind
19de eeuw afgebroken. Foto’s hiervan
zijn er niet, wel een impressie
van de hand van J. Jakobs (‘Hollender
Sjeng’). Gemaakt op basis van
vertellingen van oudinwoners
en
zijn familie. Sjeng zijn voorouders
woonden op een steenworp afstand
van deze vroegere dubbele watermolen.
Gelder. Volgens hen waren de inwoners
altijd vrij geweest meel voor eigen
gebruik van elders te betrekken
in ruil voor verleende arbeidsdiensten.
En dit bleek hier aan de
orde. Ook had volgens de gemeente
de Vrijvrouwe niet eigenmachtig
mogen overgaan tot inbeslagname
zonder de tegenargumenten van
Willem op Schoor te willen aanhoren.
Hangende de definitieve uitspraak
werd Cecilia Catharina gesommeerd
paard, kar en vruchten op
borgtocht vrij te geven, op straffe
van een geldboete.
Er volgden meerdere confiscaties
en rechtszaken. In 1716 werd Hendrick
op de Weij aangeklaagd wegens
laten malen in Tienray. Zijn
paard, kar en meel werden door de
Vrijvrouwe in beslag genomen.
Aanvullende verklaringen onder
ede van molenaar Joannes Henskens
en zijn knecht dat zij de delinquent
lange tijd niet op de Horster
molens hadden laten malen en dat
ze de zuster van Hendrick hadden
horen zeggen ’als gij als molenaar
goed werk zou leveren, zouden wij niet
naar een andere molen laten malen’,
was voor de rechtbank voldoende
bewijs voor een veroordeling.
Medio 1717 werden paard, kar en
meel van Lennardt op Heij door Cecilia
Catharina in beslag genomen.
Lennardt bekende schuld en verzocht
de Graaf van Frezin, schoonzoon
van de markiezin, zijn paard
en kar terug te geven tegen betaling
van 200 gulden ter dekking van de
gerechtskosten en achterlaten van
het meel. Drie maanden later verklaarde
Cecilia Catharina het
paard en kar aan Lennardt terug te
VAN NUL TOT NU
DOOR JAC CHRISTIAENS
Eeuwenlang stond aan ‘het
Meuleveld’ in Horst een windmolen
en aan de Molenbeek een watermolen.
De eerste was een korenmolen,
de andere een koren
en
oliemolen. Beiden waren in bezit
van de edelen van Huijs ter Horst
en zij hadden daarop de zogenaamde
dwanggerechtigheid.
Dat hield in dat de inwoners van de
heerlijkheid Horst verplicht waren
om voor het malen van vruchten gebruik
te maken van deze molens.
Ook was het verboden om meel of
brood van buiten Horst te betrekken.
Dit heeft vaak tot spanningen
en processen geleid tussen de edelen
op Huijs Ter Horst en de gemeentebestuurders
en inwoners
van Horst.
Uit archiefstukken van Huijs Ter
Horst blijkt dat met name in de 18de
eeuw regelmatig fricties ontstonden
over de stringente uitvoer van
de banaliteit van de molens door
Cecilia Catharina van Bocholtz. Zowel
deze markiezin als ook het gemeentebestuur
en inwoners van
Horst procedeerden regelmatig tot
bij het Hoge Hof van Gelder om hun
gelijk te halen. Markiezin Cecilia
Catharina was de weduwe van Willem
Vincent van Wittenhorst en zij
bepaalde van 1674 tot 1715 de gang
van zaken in de heerlijkheid Horst
en Sevenum. Zij was een dominante
persoonlijkheid die regelmatig in
de clinch lag met bevolking en gemeente,
schreef W.J. Moorman in
Horster Historiën deel 2. Hij beschrijft
daarin het geestelijk en cultureel
leven in Horst in de 18de
eeuw en toont aan dat de markiezin
zich nadrukkelijk bemoeide met
het ontspanningsleven en de heiliging
van zon
en feestdagen.
Maar ook het financiële belang van
haar banale molens werd met harde
hand afgedwongen. Zo werd in
1700 Willem op Schoor uit Venray
betrapt toen hij een vracht meel
Horst binnen bracht. Zijn paard,
kar en meel werden door Huijs ter
Horst in beslag genomen. De regeerders
van de heerlijkheid Horst
en de naburige gemeente maakten
zich sterk voor de ‘dader’ en wendden
zich tot het Hoge gerecht van
Impressie van de dubbele watermolen van Huijs Ter Horst aan de Tienrayseweg.
Geschilderd door J. Jakobs (‘Hollender Sjeng’). Beneden: Cecilia Catharina van Bocholtz.
FOTO ’S ARCHIEF JAC CHRISTIAENS/HISTORISCHE KRING HORST
REGIO
Inschrijving
Kern met Pit
is geopend
De inschrijving voor Kern met Pit
2021 is geopend. Wie wordt de opvolger
van de winnaar van afgelopen
jaar, Residence de Stek in Castenray?
Van moestuinen en dorpsfeesten,
tot aan wijkpleinen en theatervoorstellingen;
Kern met Pit ondersteunt
mensen met dromen voor
hun buurt met gratis kennis, advies
en een groot netwerk. Is het idee
binnen een jaar uitgevoerd? Dan
krijgen de buurtbewoners 1000
euro voor hun initiatief én maken ze
kans op de Gouden Pit ter waarde
van 3000 euro. Sinds de start van
Kern met Pit, 42 jaar geleden, zijn al
ruim 5000 lokale buurtprojecten
gestart. Door deel te nemen kunnen
bewonersgroepen de kennis en het
landelijke netwerk inzetten van
KNHM foundation. Ze krijgen gratis
‘gereedschap’ om aan de slag te
gaan. Een eigen adviseur bijvoorbeeld.
Of de expertise van ingenieursbureau
Arcadis.
Het aanmelden van projecten kan tot en met
31 oktober via www.kernmetpit.nl. De verwachting
is dat meer dan 200 initiatieven
zich gaan inschrijven.
AFFERDEN
Vollemaanwandeling
voor kinderen in park
De Maasduinen
Kinderen kunnen zaterdag deelnemen
aan een vollemaanwandeling
door Nationaal Park De Maasduinen
onder leiding van een gids. De
wandeling gaat om 20.00 uur van
start bij de Zevenboom in Afferden
en duurt ongeveer twee uur. Deelname
is gratis. Warme kleding en
goed schoeisel wordt aangeraden.
In verband met coronamatregelen
is er een beperkt aantal plaatsen beschikbaar.
Aanmelden is verplicht en kan via de website
www.limburgslandschap.
nl/kalender.
„Sibor en Lilly zijn samen erg sociaal,
echter geven zij wel aan wat ze
wel en niet willen. Vooral Sibor is
een grote kroeldoos naar mensen.
Lilly is wat afwachtender maar
heeft grote vertrouwen in haar
maatje en komt dus telkens mee kijken.”
Wat voor baas zoeken jullie?
„We zoeken een plek waar deze twee
tortelduifjes bij elkaar kunnen blijven.
Ze zijn zo ontzettend leuk samen!
Ze zijn beide gecastreerd en
kunnen beide naar buiten. Bij voorkeur
in een afgesloten tuin of kattenren.
Eén ding is zeker: jagen kunnen
ze beide!”
DIER VAN DE WEEK
Elke week stelt Juanita Janssen
van Dierenopvang Op de Smakterheide
een dier voor dat op zoek is
naar een nieuw thuis. Deze week:
Sibor en Lilly. Deze twee katten
hebben elkaar gevonden in de
opvang. Ze zijn smoorverliefd en
bijna altijd samen.
Leukste kenmerk?
„Sibor en Lilly zijn een ontzettend
leuk stel. Ze zijn de hele dag in elkaars
omgeving en zitten vaak
staart aan staart. Hoe romantisch is
dat?”
Wat is hun favoriete bezigheid?
„Het zijn twee actieve katten in de
omgang. Ze stoeien graag, eten samen
uit de voerbak en zijn graag
buiten.”
Hebben zij minpuntjes?
Gaat jouw hart sneller kloppen van dit
dier? Neem dan contact op met
Dierenopvang Op de Smakterheide, tel.
0478639062
of via info@smakterheide.nl.
WELLERLOOI
Op dierenexcursie in
park De Maasduinen
Belangstellenden kunnen zondag 4
oktober deelnemen aan een excursie
op Landgoed de Hamert, dat onderdeel
uitmaakt van Nationaal
Park De Maasduinen. Deelname
aan de circa twee uur durende excursie,
die om 10.00 uur van start
gaat, is gratis. In verband met de coronamaatregelen
is aanmelden verplicht
via de website www.limburgslandschap.
nl/kalender.
Startpunt van de excursie is jachthut
op den Hamer aan de Twistedenerweg
2 in Wellerlooi. Op 4 oktober
wordt over de hele wereld Dierendag
gevierd. Alle dieren worden
deze dag extra in het zonnetje gezet.
In Nationaal Park De Maasduinen
leven ook veel verschillende dieren.
Van een kleine zandhagedis tot een
grote ree. Vaak zijn deze dieren
goed in verstoppen. Toch laten ze
ook sporen achter. De Maasduinengids
legt zondag uit wat voor dieren
er leven en met een beetje geluk
worden er echte beesten gespot.