Woensdag 02. 11. 2022 REGIO 11
van nul tot nu
Door theo schers, gemeentearchief weert
‘Maaktj mich de pis neet louw…’
Over openbare waterplaatsen in Weert
voorzieningen gesteld was in Weert
aan het begin van de 20ste eeuw
(huishoudens zullen vaak nog een
closet buiten hebben gehad). Maar
deze openbare waterplaats zal zeker
in de ogen van het stadsbestuur als
werkelijke vooruitgang zijn gezien.
Relaas
Wanneer het daadwerkelijk tot uitvoerig
van het besluit komt, in februari
van 1925, prees niet iedereen zich
gelukkig met de komst ervan. In het
Kanton Weert van 13 februari lezen we
het relaas van iemand die zich beklaagt
over deze ‘onooglijke dingen’,
die veel te opzichtig geplaatst zijn. Er
moeten, aldus de reactie van de persoon,
toch minder opvallende plekken
te vinden zijn. Hij besluit met de
opmerking dat de bestuurders wel
beter zouden moeten weten: ‘het getuigt
van weinig kunstzin van deze
lastgevers (duidelijk toch het gemeentebestuur),
die het aandurven om zulke
onbenulligheden te verrichten. Zij behooren
niet thuis in een ‘opkomende’
stad.’
Hoewel. Die dames etaleren een zelfverzekerdheid
om de weg over te steken
die tegenwoordig bijna aan zelfmoord
gelijk zou staan. Een van hen
kijkt weliswaar nog even schielijk
naar links om te kijken of ‘er iets aan
komt’ maar de linker loopt, met kind
aan de hand, al parmantig naar de
overzijde. En niet onder een hoek van
90 graden zoals ik al op de lagere
school leerde.
‘Greune’
Wat deze foto, die in 1962 gekiekt
werd, bijzonder maakt, is het gebouwtje
in het midden. Dat stond bekend
als een urinoir, een openbare
waterplaats. In het dialect noemde
men het ook wel unne greune. Ik herinner
mij ze (hoewel ijzeren exemplaren
bekend zijn, zoals op het Bassin in
1940) niet als groene bouwsels maar
als een soort beige, betonachtige optrek
waarvan de onderzijde vanwege
het urineren een kleurenpalet kende,
waarin het groen niet ontbrak. Het
was een lang ovaal waar aan één zijde
een open ingang was en waar je vervolgens
links of rechtsaf kon.
Zoals de foto laat zien was er aan de
bovenzijde een lichtopening. Een dak
zorgde er in elk geval voor dat men
van droog plassen verzekerd was.
Het urinoir was uitsluitend bedoeld
voor de heren, het zwakke geslacht
moest zich op een andere manier
maar behelpen, vonden de vroede vaderen
destijds.
Onooglijk
Een korte zoektocht in de plaatselijke
weekbladen leverde een vermelding
op in het Kanton Weert. Daarin is
een verslag opgenomen van de
raadsvergadering van 5 november
1923, dat melding maakt van de beslissing
tot plaatsing van drie urinoirs.
Als locatie waren geoormerkt:
het Bassin, de [Koren]Markt achter
de kerk en het Julianaplein, nu de
Langpoort. Opvallend is dat deze beslissing
plaatsvond nadat al in 1907
een debat had plaatsgevonden over
deze bouwsels. Er zat blijkbaar niet
zo veel schot in de zaak. Ik weet niet
hoe het algemeen met de sanitaire
‘Niets bijzonders op deze foto te
zien.’ zult u zeggen! Het station van
Weert kennen we zo onderhand wel.
Natuurlijk, gedateerd is de foto wel,
getuige de bus en de nonchalant gestalde
fietsen waarvan een deel gewoon
tegen het spoorwegtalud gesmeten
ligt. En voetgangers zijn op
deze locatie natuurlijk ook ‘normaal’.
Openbaar ijzeren urinoir aan het Bassin, met ervoor een aantal
verzamelde landmijnen, mei 1940. Foto GAW Beeldbank A7146
Ook op Keent?
In 1949 werden plannen geventileerd
voor verplaatsing van het urinoir op
de Korenmarkt. Ook moest er een
nieuw bij de St.-Josephkerk op Keent
komen en een bij het station. In 1953
stond dat laatste op stapel, in 1959
was dat op Keent er nog steeds niet.
En dat kwam er, voor zover ik me herinner,
ook niet.
Nu we het toch hebben over de persoonlijke
herinnering; bij een te volle
blaas kon ik op de volgende plekken
terecht: tegenover het postkantoor
op de Wilhelminasingel, op de Nieuwe
Markt in de hoek bij de grote poort
naar het Bisschoppelijk College en bij
het station. Mij niet bekend maar
desondanks aanwezig in die tijd, was
het exemplaar bij het Bassin, mogelijk
de directe vervanger van het al
genoemde ijzeren exemplaar.
Stank
Klaagde onze criticaster vooral over
de vorm, in de jaren zeventig van de
vorige eeuw toen er steeds meer
weerstand kwam tegen de openbare
toiletten en ze werden opgeruimd,
vormde de vormgeving niet het probleem.
Stinken deden ze, deze verzamelplaatsen
van bacteriën. Wat ook
in het geheugen gegrift mag staan is
de penetrante urinegeur die vooral
op warme dagen rond deze bouwseltjes
hing. Laat staan als je er binnenging.
Een enkeling maakten ze zelfs
boos, of zoals het spreekwoord gaat
die maakten ze de pis louw. In een artikel
in het Kanton Weert van 29 februari
1984 doet een taxichauffeur, zijn
beklag over de zeer onfrisse situatie
rond het toilet op het Stationsplein,
vlak bij zijn geparkeerde taxi.
Zo te horen hield dit ‘misbaksel’ dus
tot in de vroege jaren tachtig de gemoederen
nog aardig bezig, tevens
het bewijs dat onze urinoir op de foto
er toen als laatste exemplaar in
Weert, er wel nog stond.
Vragen, opmerkingen of aanvullingen stuur
een mail naar: gemeentearchief@weert.nl.
Bron: Land van Weert katern Typisch Weert
rubriek Toen en noow 18 januari 2012.
Stationsplein
met stationsgebouw,
het
urinoir en
rechts de
ingang van de
stationstunnel
richting
Keent, medio
1962. Foto GAW
Beeldbank
A9024
weert
‘Respect voor elkaar’
thema van vierde editie
Weert Respecteert 2022
De vierde editie van Weert Respecteert
vindt plaats van 1 tot en met 30
november, met als thema ‘Respect
voor elkaar’. Het draait om elkaar
ontmoeten. In november worden allerlei
activiteiten georganiseerd om
elkaar te ontmoeten, zoals films, theatervoorstellingen,
evenementen en
meer. De feestelijke opening is op zaterdag
5 november om 10.45 uur bij
Bibliocenter. Iedereen is welkom.
Wethouder Ferrière verzorgt het
openingswoord. Aansluitend is in Bibliocenter
de Mensenbieb te bezoeken.
Uit een catalogus van ‘levende
boeken’ kunnen bezoekers een mens
kiezen met een bijzonder verhaal en
hem of haar alles vragen.
Het complete programma staat op
www.weert.nl/respecteert.
duidelijk is wat hij daarmee kan.
Hier moet dus nog aan gewerkt worden.
Omdat hij nog nooit een echt
stabiel thuis heeft gehad, is hij soms
nog wat onzeker. Toch kan hij als het
nodig is wel voor zichzelf opkomen.”
Waar zal Mintu het beste op zijn
plaats zijn?
„Doordat hij nog enorm energiek is,
heeft hij een plekje nodig waar hij de
kans krijgt om lekker te bewegen.
Het contact met andere honden
gaat hem makkelijk af. Als je de
moeite neemt om rustig kennis met
hem te maken, verdien je zijn respect
en is hij een loyale huisgenoot.
Nu zijn beste vriendjes uit het asiel
een thuis hebben gevonden, is hij er
ook aan toe om ergens bij te horen.”
Informatie: e-mail asielweert@planet.nl, tel.
0495-563981 of kijk op de Facebookpagina.
Dier van de week
Dierenasiel De Beestenboel vangt
voor bijna heel Midden-Limburg de
honden en katten op. Genoeg
aanbod dus voor Anne Vleeshouwers
om elke week voor één van
deze dieren extra aandacht te
vragen. Deze week is de 11 maanden
oude reu Mintu aan de beurt.
Hoe komt het dat Mintu in het asiel
zit?
„Hij werd samen met een andere
pup ‘tijdelijk’ bij iemand achtergelaten,
om vervolgens niet meer opgehaald
te worden. De opvoeding van
twee jongen honden werd een te
moeilijke opgave, vooral lichamelijk.
Daarom is besloten om ze op te
laten nemen in het asiel.”
Wat kun je over hem vertellen?
„Mintu is een vrolijke hond met een
hoop werklust en enthousiasme,
waarvan het hem zelf nog niet echt