Meer informatie? www.waterschaplimburg.nl/dijkversterking
Veel en langdurige neerslag in het Heuvelland, extreem hoge afvoeren in de beken
én een extreem hoge afvoer van water in de Maas zorgden voor een enorme
hoeveelheid water dat zich van Zuid- naar Noord-Limburg bewoog. De watercrisis
van 2021 was een crisis van ongekende kracht. Om het in perspectief te plaatsen:
In het gebied van de Geul viel gemiddeld 128 millimeter in 48 uur tijd; normaal
valt er in juli 80 millimeter per maand.
Deze weersomstandigheden is Limburg dus niet gewend. Dit vraagt om een
andere manier van werken voor Waterschap Limburg met de vraag: Hoe kan het
Limburgs landschap anders ingericht worden? Deze vraag werd tijdens de crisis al
gesteld en direct na de watercrisis in juli inspecteerde het waterschap de schade
aan het watersysteem. Dijken, watergangen, regenwaterbuffers, meetapparatuur,
stuwen en andere belangrijke of kwetsbare plekken zijn in kaart gebracht.
Wat heeft het waterschap gedaan na de crisis?
De watercrisis heeft veel schade veroorzaakt. De eerste stap was om de schade te
herstellen en kortetermijnoplossingen uit te voeren om de omgeving waterveiliger
te maken. Ook heeft het waterschap, samen met verschillende partners, onderzoeken
uitgevoerd voor langetermijnoplossingen om wateroverlast te beperken.
Aanpassen van regenwaterbuffers
Een van de kortetermijnoplossingen is het aanpassen van de regenwaterbuffers.
Dit zijn plaatsen waar regenwater wordt opgevangen om wateroverlast te voorkomen,
vaak in de vorm van een grote kuil. Bijvoorbeeld door het realiseren van
extra instroomconstructies waar het water de buffer instroomt. Dit helpt om meer
en sneller water in de buffer op te vangen om de wateroverlast te beperken voor
de omgeving.
Na de watercrisis van 2021 heeft Waterschap Limburg in versneld tempo een
aantal nieuwe regenwaterbuffers aangelegd. Zoals in Oirsbeek bij de Limietweg,
Beukenberg en Douvenderweg. Ook worden op verschillende plekken in Limburg
zoals Valkenburg, Meerssen, Voerendaal nieuwe buffers aangelegd of verbeterd.
Verbeteren kan bijvoorbeeld door regenwaterbuffers te vergroten, door de
bodem te verdiepen of door afsluiters te plaatsen die helpen voorkomen dat een
regenwaterbuffer kan overstromen.
Deze aanpassingen van bestaande buffers en het realiseren van nieuwe buffers
moeten ervoor zorgen dat in het geval van stortbuien de onderliggende woongebieden
en watersystemen minder snel vol en overlopen.
Andere aanpassingen
Maar elke locatie vraagt een andere aanpak en ook maatwerk. Op sommige
plekken in Limburg heeft zoveel water gestroomd dat stukken grond zijn weggespoeld.
Om deze kwetsbare plekken te versterken is de grond verhard en verstevigd
met stenen. Ook heeft Waterschap Limburg ervoor gekozen om verzwaarde
keringen aan te brengen, zoals bij buffer Caumermolen in Heerlen. Deze kering
bestaat uit dikke klei zodat uitspoeling bijna niet meer mogelijk is. Ook het plaatsen
van een ruimere duiker, een soort buis waar water doorheen kan stromen,
helpt om wateroverlast te beperken.
Op een paar locaties zijn dammen in regenwaterbuffers aangepast. Zo is de dam
van regenwaterbuffer De Dem verhoogd, verzwaard en verstevigd om de huizen
in de directe omgeving beter te beschermen tegen wateroverlast. Ook is er een
grote verharde overloop gemaakt die ervoor zorgt dat het water goed kan wegstromen
als de buffer vol is.
Sneller projecten uitvoeren in Limburg
Ook de beken in Limburg spelen een belangrijke rol bij wateroverlast. Deze
kunnen bij hevige neerslag veranderen in kolkende rivieren. Een rivier of beek
verleggen of verbreden is ingrijpend voor de natuur en omgeving. Maar belangrijk
is ook om de omgeving te beschermen. Er worden versneld meer projecten
uitgevoerd bijvoorbeeld bij Mechelderbeek, Lemiers, Valkenburg, Geulle en
Eygelshoven.
Ook stimuleert het waterschap samen met gemeenten de zelfredzaamheid van
burgers. Denk aan het beschermen van woningen door middel van schotjes. Deze
schotjes houden het water tegen. Dit geeft de omgeving handvatten om zichzelf
te beschermen. Het sneller uitvoeren van projecten is nodig en werkt vooruit op
de totale opgave.
Water beter vasthouden én laten doorstromen
Tijdens hoogwater speelt water vasthouden en laten doorstromen een grote rol.
Zo heeft het waterschap de Schelkensbeek in Reuver en de Eckeltsebeek in Bergen
verbreed. Maar ook door het uitvoeren van kleine aanpassingen bij de Rode
Putserbeek in Simpelveld helpt om bij hoge afvoeren water beter vast te houden.
Maar het aanpassen van beken is niet het enige wat helpt bij het beter laten
doorstromen van water. Ook zijn bomen bij de Geul op de grens van Meerssen
en Rothem gekapt. Dit was nodig om de doorstroomcapaciteit van de Geul te
verbeteren en om de brug minder gevoelig te maken voor verstoppingen. Dit jaar
wordt de oever verlaagd om de afvoercapaciteit verder te verhogen en worden
nieuwe bomen geplant om de natuur te herstellen.
Monitoren en voorbereiden
Het waterschap beschikt ook over een Centrale Regiekamer, waar we met behulp
van dashboards onze beken, rivieren, het weer en grondwater monitoren. Dit
heeft als doel om het hele watersysteem goed in de gaten te houden. Zodra we
zien dat er veel neerslag valt en dus de waterstanden stijgen, kunnen we sneller
reageren. Door bijvoorbeeld een crisisteam in te richten en wateroverlast beperkende
maatregelen uit te voeren. Denk onder andere aan uitvoeren van extra
inspecties bij regenwaterbuffers, het verlagen van stuwen waarmee we de waterstand
regelen en het controleren van duikers .
Welke stappen gaan we nog zetten?
De opgave die ons te wachten staat is groot en daarom is het programma
Waterveiligheid en Ruimte Limburg (WRL) opgezet. De Limburgse gemeenten,
Waterschap Limburg, Provincie Limburg en het Rijk gaan samen in dit programma
aan de slag met de opgaven om Limburg en haar bewoners in de toekomst beter
te beschermen en voor te bereiden tegen de gevolgen van extreme weersomstandigheden.
De bestaande programma’s en projecten zoals Water In Balans en
het Hoogwaterbeschermingsprogramma versnellen of intensiveren we en lopen
gewoon door.
Een veranderend
klimaat, dat vraagt
om een andere
aanpak
Regenwaterbuffer met
verharde instroom
Buffer in Oirsbeek