Woensdag 21. 12. 2022 REGIO 11
Waarom katholieken
twee keer gingen trouwen
‘Echtreglement’. Het katholieke huwelijk
was niet meer rechtsgeldig.
Wettig was alleen een huwelijk dat
gesloten werd voor een dominee of
voor de schepenbank, het dorpsbestuur.
De katholieken in de door de
protestanten beheerste gebieden
zoals Heerlen en Nieuwenhagen
hechtten echter veel waarde aan de
kerkelijke zegen. Daarom trouwden
de katholieken in de ‘Staatse’ gebieden
vanaf die tijd twee keer. Omdat
men geen ruzie wilde met de protestantse
overheid werd de gang naar
de predikant of de schepenbank gemaakt.
Vervolgens ging men, soms
in het geheim naar de pastoor. Van
katholieke echtparen uit die tijd bestaan
dus twee huwelijksinschrijvingen.
De voornamen daarin wijken
nogal eens af. De pastoor gebruikte
de Latijnse doopnamen,
bijvoorbeeld Josephus. De dominee
gebruikte de roepnamen, bijvoorbeeld
Joep.
De rol van de predikant of schepenbank
werd vanaf de Franse Tijd omstreeks
1800 overgenomen door de
ambtenaar van de burgerlijke
stand.
Van nul tot nu
Door Martin van der Weerden
In de rubriek Van Nul tot Nu gaat
Martin van der Weerden in op de
veelzijdige historie van deze regio.
Ditmaal over de veranderende
huwelijkswetgeving in de 17de
eeuw.
Met de komst van een protestantse
overheid naar delen van Limburg in
de 17e eeuw veranderde ook de huwelijkswetgeving.
Tot de Reformatie
in de 16de eeuw waren de Rooms-
Katholieke Kerk en de staat naadloos
in elkaar verweven. De moraal
rond het huwelijk en de regels werden
bepaald door de kerk. De kerk
bemoeide zich zelfs met hoe koningen
omgingen met huwelijken. Een
huwelijk werd gesloten door de pastoor
of bisschop en kon niet verbroken
worden. Het was één van de zeven
sacramenten; genademiddelen
om in de hemel te komen.
De protestantse overheid, die het in
delen van Limburg in de 17de eeuw
voor het zeggen kreeg, dacht hier
anders over. Echtscheiding was
weliswaar niet aan te bevelen, maar
werd wel mogelijk gemaakt. Het huwelijk
was juridisch belangrijk bijvoorbeeld
bij erfenissen, maar was
absoluut niet meer heilig.
In 1664 werd door de Staten-Generaal
een en ander geregeld in het
Foto ANP Kippa
Dier van de week
In Dierenbeschermingscentrum
Limburg zitten tientallen honden,
katten, konijnen en vogels die
dolgraag een nieuw baasje willen.
Elke week zet Saskia Thijssen van
er één in het zonnetje. Deze week is
dat de zes jaar oude Henni.
Wat doet zij in het asiel?
„Ze zit bij ons omdat ze thuis niet
meer overweg kon met het hondje
waar ze mee samenleefde.”
Hoe is haar karakter?
„Henni is een angstig hondje dat tijd
nodig heeft bij een nieuwe eigenaar.
Ze moet altijd wennen aan nieuwe
mensen maar als ze je eenmaal goed
kent, is het echt een heel lieve hond.
Tijdens het wandelen kan ze schrikachtig
en nerveus zijn maar ze loopt
wel goed mee aan de riem.”
Wat voor baas zoeken jullie?
„We zijn op zoek naar geduldige
mensen in een rustig huishouden
die haar de tijd geven om haar te laten
wennen. Verder vindt Henni een
tuin erg leuk!”
Info: limburg@dierenbescherming.nl.
Simpelveld
Lempjesrun levert ruim
1200 euro op voor Kika
De WDZ Lempjesrun voor Kika op
zaterdag 17 december, heeft ruim
1200 euro opgebracht. Dat heeft de
organisatie laten weten. „Tientallen
lopers en wandelaars trotseerden
het winterweer en wisten een geweldig
bedrag bij elkaar te lopen.”
Deelnemers aan de Lempjesrun,
konden kiezen uit twee afstanden;
vijf of tien kilometer. De jeugd deed
mee aan een mini-run op het eigen
WDZ complex. KiKa werft fondsen
voor vernieuwend onderzoek en andere
activiteiten op het gebied van
kinderkanker, gericht op minder
pijn tijdens behandelingen en meer
genezing..
Landgraaf
Voorverkoop nieuwe
voorstelling Ambras
De voorverkoop van de nieuwe
voorstelling Sssjt! van Toneelgroep
Ambras is gestart. Kaartjes kunnen
vanaf nu online worden besteld. Anders
dan van vóór corona gewend,
speelt Ambras deze keer niet in januari,
maar in maart en april. De
première van Sssjt is op zaterdag 18
maart in het Cultuurhuis in Landgraaf.
Vervolgvoorstellingen zijn er
op zondag 19 maart, zaterdag 25
maart, zondag 26 maart (matinee),
zaterdag 1 april en zondag 2 april
(matinee).
De tickets zijn te koop via:
www.toneelgroepambras.nl.
mooie romans over de mijnwerkers is
Stoffig licht van Emile Beulen. Een
van de thema’s in het boek is de trek
van duizenden mensen naar de mijnen.
Ze kwamen uit Spanje, Italië,
Kroatië, Polen, maar ook uit Noord-
Nederland. Bijzonder is ook dat het
boek speelt in de latere jaren van het
mijnwerkersbestaan, de jaren voor
de sluiting.
De vijf laatst genoemde boeken zijn
nog allemaal verkrijgbaar. Dat wordt
dus lezen over koempels en kolen bij
de kerstboom.
literaire hoek
De mijnwerker in de literatuur
verhaal levensecht was, maar Kemp
verweet de schrijver zijn socialistische
kijk op de samenleving. In katholiek
Limburg was dat ongehoord.
In 1935 publiceerde Gerard Lemmens
Mijnwerkersleven, over de folklore
en de volksverhalen van de
mijnwerkers. Het werd later heruitgegeven
als ’t Koalemenke.
Daarna kwamen er nog wel een paar
goed katholieke boeken over mijnwerkers,
waaronder Mijn dochter Elisabeth
van de priester Jacques
Schreurs. Een boek voor mensen die
willen weten hoe het volk in Limburg
braaf en rooms werd gehouden.
In 1977 verscheen Ik zwarte blanke
slaaf, het levensverhaal van een mijnwerker,
door Wim Nijsten. Met dit
boek schreef hij zijn mijnverleden
van zich af. Hij vond dat de mensen
veel te weinig wisten over het zware
en vuile werk van de mijnwerkers,
voor hem was het slavenwerk. Hij
maakte zich ook kwaad over de pensioenen
van de mijnwerkers die veel te
laag waren. De literatuur moest tot
1990 wachten, voordat een beperkt
aantal boeken een helderder licht liet
schijnen op het wat donkere bestaan
van de mijnwerkers.
In 1990 publiceerde Peter Lenssen de
historische mijnwerkersroman Toplöss,
in 2015 herdrukt als Mijnverdriet.
Met zijn roman, spelend in de jaren
dertig van de negentiende eeuw,
schilderde Lenssen de rauwe werkelijkheid
van het mijnwerkersbestaan,
maar ook de strijd tussen het socialisme
en het fascisme in Europa. De
mijnwerkers in het boek lopen niet
gewillig aan de leiband van de mijnbazen
en de kerk.
Een interessant literair-documentair
boek is het in 2012 verschenen In
en onder het dorp van Wiel Kusters.
Het gaat vooral over de gezinnen van
de mijnwerkers. Kusters put uit zijn
eigen herinneringen aan zijn vader
die mijnwerker was in de mijn Willem
Sophia en aan de tijd dat hij opgroeide
in het mijnwerkersdorp
Spekholzerheide. Eerder, in 1978, publiceerde
Kusters de dichtbundel Een
oor aan de grond. Met zijn oor aan de
grond luisterde hij of hij daar ergens
heel diep zijn vader kon horen.
In 2015 verscheen de prachtige roman
Zwarte droom van Ivo Senden.
Het verhaal speelt in de jaren na de
oorlog, wanneer de wederopbouw in
volle gang is. Heel Nederland is voor
kolen en gas afhankelijk van de mijnen.
Maar mijnwerker Jan twijfelt
aan zijn toekomst als koempel.
Ook in 2015 verscheen Het geluk van
Limburg van Marcia Luyten, waarin
de opkomst en de ondergang van de
mijnindustrie wordt beschreven aan
de hand van het levensverhaal van
zanger Jack Vinders en zijn familie
van mijnwerkers. Een van de laatste
In de Literaire Hoek besteden
verschillende Limburgse auteurs,
verenigd in de Werkgroep Limburgse
Schrijvers, wekelijks aandacht
aan lezen en literatuur in Limburg.
Vandaag: Ton van Reen over de
mijnwerker in de literatuur.
Er zijn veel boeken over de geschiedenis
van de mijnen, prachtige boeken
met veel foto’s, en met vooral veel nostalgie.
De mijnwerkers die aan het
woord komen schijnen vaak heimwee
te hebben naar hun oude bestaan, ondanks
dat velen al jong aan stoflongen
zijn gestorven en er vijftienhonderd
mijnwerkers in de Limburgse
mijnen zijn verongelukt. Een greep
uit interessante boeken over de geschiedenis.
Ad Knotter e.a.: Mijnwerkers
in Limburg - Een sociale geschiedenis.
Mariette Haveman: Zwarte rook.
Loek Kreukels: Kolen en kompels. Ingeborg
Wind: De verdwenen Limburgse
mijnen.
Een zeer lezenswaardig boek over
immigranten die uit Oost-Europa in
de mijnen kwamen werken is Je moet
weten hoe haas hupt van Stephan
Wojtkowiak, zelf van Poolse afkomst.
De eerste belangrijke roman verscheen
in 1929. De tocht door het donker
van mijnwerker Tjeerd Paasman.
Een sociale roman. De toentertijd bekende
boekbespreker Mathias Kemp
besprak het boek en erkende dat het
Foto Ivo Senden
DOOR TON VAN REEN