Woensdag 03. 01. 2024 11
van nul tot nu
Door ton van reen
REGIO
Straatnaambord in Maasbree. Foto lasse van reen
huidige Nijmegen).
De naam Tongerlo is een samenstelling
van ‘t onger met lo. Zoals Tungelroy
(bij Weert) en Tongelreep (bij
Tongerlo: bos op
een zandrug in
Maasbree
Blerick hoorde destijds ook bij
Maasbree. Na het vertrek van de
Fransen bleef het Maasbree. En dan
is er onder meer nog de Abdij van
Tongerlo bij Westerlo.
De naam Tonger, Tunger, Tongel,
Tungel komt vaak voor in gebieds-
en straatnamen, vooral in Zuid-Nederland
en Vlaanderen. De klinkers
in het woord zijn ingekleurd naar
het eigen dorps- of streekdialect. En
vaak met toevoegingen van lo (bos)
ray, raai, rooi (gerooid bos) of veld of
reep (een vierkante akker).
Voor de herkomst van oude straatnamen
gaat men vaak te rade bij
oude kaarten zoals de Tranchotkaart,
gemaakt door de Fransman
Jean Joseph Tranchot tussen 1802
en 1807, een gedetailleerde kaart
van het nieuw ontstane Limburg.
Die is echter onbetrouwbaar wat
plaatsnamen betreft, want daar
heet Panningen Peningen. En elk
veld feld. Gemeenten geven nieuwe
straten en wijken vaak namen zoals
die geschreven staan op de Tranchotkaart.
Waardoor een nieuwbouwwijk
in Maasbree nu Dörperfeld
heet en niet Dörperveld.
Germaanse stam
Dorpshistorici beweerden dat de
straatnaam Tongerlo in Maasbree
iets te maken moet hebben met de
Tungri, de Tongeren, een kleine Germaanse
volksstam die hier vroeger
zou hebben gewoond. De Tungri gaven
hun naam aan de stad Tongeren,
maar er is geen enkel bewijs dat
hier Tongeren hebben gewoond. En
zeker niet in de tijd van de Tongeren,
nog voor dat Karel de Grote
leefde, toen moet het huidige Breets
Tongerlo enkel een Peels moeras
zijn geweest. De Germaanse stammen
die hier nabij woonden, waren
de Taxandriërs (in wat nu Brabant
is) en de Bataven (vooral rond het
Tongerlo is een gehucht dat hoort
bij het Belgisch-Limburgse stadje
Bree. Toevallig heeft het Nederlands
Limburgse Maasbree ook
een Tongerlo. Maasbree heette tot
de komst van de Fransen ook Bree,
maar het Franse bestuur (1795-
1815) doopte het om tot Bree sur
Meuse, Bree aan de Maas, om
verwarring te voorkomen.
LIMBURG
voor het boekje over rouw, een extra
uitgave waarin Dappertje afscheid
neemt van een vriendje. Patty: „Dat
initiatief komt onder meer van dierenartsencentrum
Maas en Niers.
Er zijn niet zo veel boeken over begeleiding
van kinderen in hun rouwproces,
zeker niet voor de kleintjes.”
Grote plannen
Wat de maaksters betreft is hun coproductie
nu al een succes. „Het
boek ligt in de winkel, daarmee is
onze droom uitgekomen”, zegt Jolanda.
Niettemin hebben ze grote
plannen met Dappertje. Zo verschijnt
er een wintervakantieboekje
met recepten, tips om dieren te
helpen in de koudste tijd van het
jaar en allerlei weetjes over de flora
en fauna van de Maasduinen. „Dat is
zijn thuis en ook dat van ons.”
De kleine kater krijgt daarnaast een
website en socialemediakanalen en
mogelijk zelfs zijn eigen merchandise.
Het is duidelijk waar Dapper zijn
naam aan te danken heeft.
Verhalen uit de provincie
Door Marcel van Lier
Dappertje, held van de Maasduinen
Dappertje is een kleine kater die
spannende avonturen beleeft in de
Maasduinen. Hij is de held in het
eerste kinderboek van Jolanda
Koppes en Patty Vlietstra uit Well.
Het zijn verhaaltjes met diepgang.
Ik ben Dapper zo heet het eerste deel
van een kinderboekenreeks waarmee
Jolanda Koppes in coronatijd
haar droom liet uitkomen. Het is tevens
de naam van de uitgeverij die
ze begon. Dorpsgenote Patty Vlietstra
maakte de illustraties bij haar
verhaal, waarin fictie en werkelijkheid
dicht bij elkaar liggen. Want het
katje Dapper bestaat echt en maakt
samen met de andere hoofdrolspelers
deel uit van het huishouden van
Pim en Pleun, zoals Jolanda en haar
man Menno in het boekje heten. En
dan is er nog Mauwsie, de moeder
van Dapper. „Zij is een van de poezen
die op mijn pad kwamen toen ik
een gewonde vos aantrof in het bos.
Ze liep met ons mee naar huis aan de
rand van de Maasduinen en kwam
later terug met haar enige nog levende
kitten.”
Meerdere lagen
Ziedaar het eerste avontuur van
Dapper in een notendop. Want er
volgen er meer. „Deel twee en drie
zijn al in de maak. En elk verhaal bestaat
uit meerdere lagen. We willen
Voor u geselecteerd!
Op deze pagina presenteert de
redactie van VIA opmerkelijke
verhalen uit Limburg
het lezen voor en door kinderen bevorderen,
maar ook iets bijdragen
aan hun ontwikkeling. Daarom zitten
er ook maatschappelijke en educatieve
thema’s in verwerkt, zoals
pesten en omgaan met angst of met
iets wat vreemd en onbekend is. Als
Dappertje op een bal stuit die er
raar uitziet en prikt, leert hij de egel
kennen. En wanneer hij een slapende
hond wakker maakt, legt zijn
leermeester Wolf hem uit waarom
dat niet verstandig is.”
Door die gelaagdheid krijgen de verhalen
diepgang. Dat geldt zeker ook
Jolanda Koppes (links) en Patty
Vlietstra hebben hun eerste kinderboek
uit. Foto louisa vergozisi
bos. In dit geval betekent de samenstelling
Tongerlo dus ’t onger lo ofwel:
bos op een zandrug..
In de Peel en de voormalige Peelgebieden
treft men zandruggen in het
moeras en de akkers aan, overblijfselen
van het historische hooggelegen
en afgevlakte duinenlandschap.
Door eeuwenlange verstuiving van
de duinen slipten de waterafvoeren
dicht, waarna moerassen ontstonden
en er van de dikke lagen plantenresten
de turf ontstond. Die resterende
zandruggen zijn duidelijk
herkenbaar omdat daar zware loofbomen
op groeien, die geen kans
hebben in het moeras.
Zoals gezegd, het woord onder komt
veel voor in de vorming van gebiedsnamen
in dialecten. De Baarloseweg
in Helden-Dorp heette vroeger
Het Onger (nu Onder) en Het Ing (nu
Eind), waar de weg tussen de moeren
heel eng, smal, werd. De hernieuwde
Schans ligt in het voormalige
gehucht Het Onder, het gehucht
het Eind lag een stuk verderop. Elk
gehucht had een eigen pad naar het
centrum van het dorp, de Pool.
Tussen de tegenwoordige buurtschap
Dekeshorst (genoemd naar
de voormalige boerderij Deckeshof,
een horst is een hoogte) en de Meeren
ligt nog het Tongerveld. Maar
ook daar woonden geen Tongeren,
want een paar eeuwen geleden was
het nog een groot moeras. Maar net
als in Maasbree was en is het een
zandrug, een onger, in het veld, wat
hier, aansluitend aan de moeren,
vooral moeras was.
Wordt vervolgd.
Eindhoven). Een onger, onder, unger,
under of ungel, en nog andere dialectische
varianten, is een zandrug in
een laaggelegen gebied. Een lo is een