Woensdag 06. 03. 2024 13
literaire hoek
DOOR ADRI GORISSEN
De legende Hendrik van Veldeke
In de Literaire Hoek besteden
verschillende Limburgse auteurs,
verenigd in de Werkgroep Limburgse
Schrijvers, wekelijks aandacht
aan lezen en literatuur in Limburg.
Vandaag: Adri Gorissen over
Hendrik van Veldeke.
Hij is beroemd als schrijver van de
Sint Servaaslegende, de eerste Nederlandstalige
literaire tekst, maar
zelf is Hendrik van Veldeke eveneens
een legende geworden. Er is eigenlijk
maar heel weinig over hem bekend,
en toch doen tal van verhalen over
zijn leven en werk de ronde.
Ik beperk me tot wat over hem vaststaat
of voor de hand ligt. Hendrik
van Veldeke is waarschijnlijk enkele
jaren vóór 1150 geboren in Veldeke,
een heerlijkheid bij Hasselt, destijds
een leengoed van de graven van Loon.
Gezien zijn schrijfvaardigheid en algemene
kennis heeft hij een goede opleiding
gehad en zal hij als ambtelijk
schrijver hebben gewerkt.
Opdrachtgevers
Veldeke moet rond 1170 zijn begonnen
met de vertaling van de door de
monnik Jocundus honderd jaar eerder
geschreven Actus Sancti Servatii
vanuit het Latijn naar een indertijd in
het Maasland gangbaar Nederlands.
Vertalen betekent in die tijd ook een
tekst veranderen en aanvullen, zodat
er dus deels een nieuw werk ontstaat.
De opdrachtgevers zijn zo goed als zeker
Agnes, gravin van Loon (1115-
1172) en een zekere Hessel. Die laatste
is kanunnik van het Servaaskapittel
in Maastricht, zeg maar de religieuze
leider in en rond de Servaaskerk.
Terwijl hij nog werkt aan zijn Servaasboek
moet Hendrik al de eerste
regels van zijn tweede werk, getiteld
Eneïde, hebben geschreven. Het is net
als zijn eersteling een herschepping
van een ander werk, namelijk de
Franse Roman d’Énéas, die weer is gebaseerd
op werk van Vergilius. Daarin
wordt de vlucht van de Romeinse
stamvader Aeneas vanuit Troje naar
Rome verplaatst naar de twaalfdeeeuwse
werkelijkheid.
Bizarre wending
De ontstaansgeschiedenis van dit
tweede boek krijgt een bizarre wending.
Als hij het werk in 1174 voor vier
vijfde af heeft, laat hij het aan gravin
Margarethe van Kleef lezen, de waarschijnlijke
opdrachtgeefster. Als zij
datzelfde jaar trouwt met landgraaf
Lodewijk III van Thüringen neemt ze
het manuscript mee naar zijn kasteel
de Wartburg, waarna het verdwijnt
om negen jaar later weer op te duiken.
Hendrik kan het dan pas afmaken.
In welke taal hij het schrijft, is onduidelijk
omdat er alleen Duitse afschriften
van zijn overgeleverd, maar
mogelijk is het een mengeling van
Maaslands en Duits. Reden voor de
Duitsers om Veldeke ook als een van
de eerste schrijvers in hun taal te
zien.
Het verdwijnen van het manuscript
voor Eneïde geeft Hendrik de gelegenheid
om het tweede deel van de
Sint Servaaslegende te schrijven.
Dat is klaar in 1183, hetzelfde jaar
waarin Eneïde weer opduikt. Uiteindelijk
is dat werk in 1190 gereed. Van
Veldeke is inmiddels een beroemd
man, mede doordat hij zogenoemde
minneliederen dicht. Het zijn eigenlijk
gewoon liefdesgedichten, waarvan
hij er waarschijnlijk vele tientallen
schrijft in het Maaslands. Dertig
ervan zijn bewaard gebleven.
Voortleven
Afgaande op het voorgaande en op
het feit dat hij de landgraaf van Thüringen
maar wat goed kent, zou je
zeggen dat hij meedoet aan de eerste
wedstrijd voor minnedichters die in
1206 op de Wartburg wordt gehouden.
Dat is niet het geval, wat kan betekenen
dat hij dan dood is. Een aanname
die wordt versterkt door enkele
regels in het door Wolffram van
Esschenbach rond 1200 geschreven
werk Parzival, waarin staat dat Veldeke
te vroeg gestorven is. Hij leeft
echter voort als de eerste schrijver in
het ‘Nederlands’.
De Kia EV6 Editions.
Tijdelijk met dubbele subsidie.
Portret Hendrik van Veldeke uit de ‘Codex Manesse’.
Archieffoto Publiek Domein
줺4400..559955 Incl. Kia-subsidie rijklaar v.a.
줺 40.595 Incl. SEPP subsidie v.a. 줺 37.595
REGIO
De EV6, de revolutionaire elektrische auto van Kia. Slimme features voor
jouw veiligheid, gemak en comfort. In slechts 18 minuten laad je van 10 tot
80 procent en kun je je weg weer vervolgen. Ervaar zijn prestaties tijdens een
proefrit. Pro쟢 teer tijdelijk van 줺 2.950 SEPP-subsidie die door Kia verdubbeld
wordt tot 줺 5.900.
VDNS Hansen
Keizersveld 2, Venray
Tel: 0478 - 514 315
VDNS Venlo
De Sondert 12, Venlo
Tel: 077 - 333 30 77 | kia-vdns.nl
De EV6 met 58 kWh-batterij heeft een actieradius van 394km (volgens de WLTP-testcyclus). De EV6 met 77.4 kWh batterij heeft een actieradius tot 528km (volgens de WLTP-testcyclus). De
vermelde waarden voor het brandstofverbruik en de CO2-uitstoot zijn gemeten volgens WLTP. Genoemde consumentenprijs is geldig bij aankoop van een nieuwe Kia EV6 met uiterste kentekenaanvraag op
31-03-2024 en uiterste registratie op 30-04-2024. Kijk voor meer informatie op kia.com of vraag ernaar bij jouw Kiadealer. Getoonde modellen kunnen afwijken van de beschreven uitvoering. Wijzigingen
en drukfouten voorbehouden. Enkel particulieren kunnen in aanmerking komen voor de subsidieregeling (SEPP). De SEPP subsidie is enkel geldig op de EV6 Light Edition en Edition. De Kia-subsidie is van
toepassing als de auto (EV6 Light of Light Edition uitvoering) voldoet aan de voorwaarden Subsidie Electrische Personenauto’s Particulieren (SEPP) bij koop of private lease.
/kia-vdns.nl
/kia.com