Woensdag 16. 08. 2023 REGIO 11
Een sjiek hoofddeksel voor vrouwen
1870 droegen steeds meer jonge
vrouwen een toer en rond 1875 was
het een niet meer weg te denken
hoofdtooi bij jong en oud. Voor weduwen
en vrouwen in de rouw waren
er diverse rouwtoeren, voor
lichte en heel zware rouw.
Volgens Marie Gooren-Dinghs uit
Castenray ging bij echte rouw ook
dikwijls de muts af en de foeël (falie)
op. Dat was een grote, lange, zwarte
sluier, die tot bijna op de grond hing.
De falie werd helemaal over het
hoofd geslagen en liet slechts een
klein beetje van het gezicht onbedekt.
Marie Gooren-Dinghs: „In
Castenray werden toeren vooral
naar de kerk en bij feesten gedragen.
Thuis ging de toer af en meteen
in de trek (treklade). Men was er
heel zuinig op, want de toer mocht
niet vuil worden.”
Na de Tweede Wereldoorlog raakte
de toer uit de mode. De laatste toerendraagster
in Castenray was Marie
Emonts-Geurts. Zij wilde niet
meer ien d’n hoëd en droeg de toer
tot aan haar dood in 1967.
burgse vrouwen volgden in die tijd
de Duitse mode. En dan met name
de vrouwen die woonden in het deel
dat tot het Staatse Overkwartier
van Gelre behoorde. Ook Venray
met zijn kerkdorpen maakte daar
deel van uit. De jongere vrouwen
gingen na 1800 over op een geheel
nieuwe mode. Kleding van luchtige
en dunne stoffen was helemaal ‘in’.
De mutsen werden steeds groter en
getooid met kleurige linten. Gehuwde
vrouwen knoopten deze linten
links, terwijl de ongetrouwden het
lint rechts droegen. De linten waren
gemaakt van heel dunne stoffen. Uit
deze gekleurde linten, die geleidelijk
breder werden, ontwikkelde
zich de toer. De toer liet het vrouwengezicht
helemaal vrij en ook een
gedeelte van het haar op het voorhoofd
bleef onbedekt. Op foto’s uit
die tijd is nog goed te zien, hoe het
haar met een scheiding in het midden
strak over het hoofd naar links
en rechts gekamd werd. Het haar
zat niet los onder de toer, maar werd
in een wrong bij elkaar gebonden.
Bij de toer droeg de vrouw dikwijls
een nuzzik. Die had je in allerlei variaties:
wollen, zijden, katoenen, in
zwart bij rouw en in wit of andere
kleuren bij feestelijke aangelegenheden.
Later werden de geweven,
fraai gekleurde en dure exemplaren
gebruikt als tafelkleed, wandkleed
met koperen of tinnen borden er tegenaan,
of als achtergrond voor een
spiegel.
Contrast
De eerste toeren waren nog tamelijk
klein, maar na verloop van tijd
werden ze steeds groter. Ze vormden
zo een goed contrast met de
vaak sobere en sombere kleding uit
die tijd. De toer moest opvallen en
breed boven het hoofd uitsteken. En
de rijke versieringen van strikken,
knoppen, veren, linten en kunstbloemen
bepaalden voor een groot
deel de status van de draagster. De
linten van de toer lagen aan de achterzijde
op elkaar, of hingen over de
schouders af. De linten aan de voorkant
dragen was uit den boze. De
muts en de toer moesten stijlvol gedragen
worden. In de jaren 1865-
van nul tot nu
Door jan strijbos
Heemkundig Genootschap Castenray
werd in 2004 verrast met een
bijzondere schenking. Uit de
nalatenschap van To Emonts, die in
februari op 89-jarige leeftijd
overleed, ontving de stichting een
aantal originele kledingstukken die
in de periode rond 1900 werden
gedragen. Waaronder twee nuzziken
(omslagdoeken), twee jurken,
een zwarte ondermuts, twee witte
mutsen en als klap op de vuurpijl
een fraaie toer van haar moeder
Marie Emonts-Geurts.
Het was in die tijd zeer ongepast om
je zonder hoofdbedekking op straat
te begeven. Mannen en vrouwen
droegen standaard een muts, hoed
of pet. Ze waren er in verschillende
uitvoeringen, al naargelang de status
van de drager of de gelegenheid
waarbij het hoofddeksel werd opgezet.
Het was bij mannen ook een teken
van beleefdheid om de hoed of
pet bij wijze van groet even op te
lichten. Zo ook bij het passeren van
een veldkapel of veldkruis. In de
loop van de twintigste eeuw veranderde
dit en raakte het hoofddeksel
langzaam maar zeker in onbruik.
Noord-Limburg kende tot in de eerste
helft van de twintigste eeuw zijn
eigen klederdracht. Mensen waren
daar bijzonder zuinig op, want kleding
was duur en in de meeste huishoudens
wón de aerpel al uut de pan,
alvurres d’n daamp án de zaolder
kwaam. Armoe troef dus. Ook in
Castenray liepen ze parmantig
mooi te zijn, de vrouwen met hun
prachtige jurken, opvallende mutsen
en zogeheten toeren.
Standsverschil
De toer was een typische hoofdbedekking,
die kunstig met de hand
werd vervaardigd door toerenmaaksters.
Zij wisten precies wat
kenmerkend was voor een bepaald
dorp en welke toer bij een bepaalde
stand paste. Want standsverschil
was in die tijd doodnormaal. En de
toerenmaaksters wisten ook exact
wat er gedragen moest worden bij
een begrafenis, of bij feestelijke gelegenheden
als bruiloften en kerkelijke
feesten.
De toer vindt zijn oorsprong in de
achttiende eeuw. Veel Noord-Lim-
De zussen Friesen in 1914. Staand v.l.n.r.: Drina Strijbos-Friesen, Drika Dinghs-Friesen, Marie Emonts-Friesen
en Allegonda Weijs-Friesen. Zittend: Nel Jacobs-Friesen en Mien Kemmelings-Friesen. Foto archief
heemkunde castenray
america
Culturele wandeling
Zwarte Plak met
verhalen en muziek
Het Peelmuseum in America is zondag
27 augustus weer het vertrekpunt
van een culturele wandeling
over de Zwarte Plak.
De acht kilometer lange wandeltocht
wordt georganiseerd door de
stichtingen Peelmuseum America
en Cultureel Erfgoed Zwarte Plak
(CEZP). Ook dit jaar leidt de route
langs het monument van Rowwen
Hèze, uitzichtpunt Zuringspeel en
De Kamiël van de Piël.
Geïnspireerd op de theatervoorstelling
Terug Naar Rowwen Hèze
worden de deelnemers rondgeleid
aan de hand van het nummer Blieve
Loepe. Na terugkomst kunnen ze
luisteren naar countryrock van coverband
The Mudroad Rangers.
Starten kan vanaf 12.00 uur, deelname kost
15 euro. Aanmelden voor de wandeling via
www.ticketkantoor.nl/shop/blieveloepe
horst aan de maas
Verkeershinder door
wegwerkzaamheden
afferden
Stemmen op nieuwe
prins voor De Peijas
well
Archief Well opent
eigen YouTubekanaal
Archief Well heeft sinds kort een eigen
YouTubekanaal waarop bewegende
beelden uit het Wellse verleden
te bekijken zijn.
Het gaat om video-opnames van gebeurtenissen
in het dorp die in de afgelopen
decennia zijn gemaakt door
onder meer Sef Zeegers, Wiel Klabbers
en Piet Derks. Daarnaast beelden
van carnavalszittingen die zijn
opgenomen door CV de Maasjoerts.
De videobanden zijn gedigitaliseerd
door Piet Derks en worden door
vrijwilligers van Archief Well geredigeerd
en gemonteerd. De filmpjes
die klaar zijn, worden geüpload na
vertoning bij het ontmoetingspunt
in de Buun. Wie zich abonneert,
krijgt een melding zodra er een
nieuw filmpje op staat.
sturing nodig van zowel baas als andere
honden. Ze weet het allemaal
nog niet zo goed.”
Heeft zij minpuntjes?
„Tja, wat zijn minpuntjes? Lady
heeft gewoon een voorkeur voor
vrouwspersonen. Ze heeft duidelijk
moeite met mannen en kan dan letterlijk
van zich afbijten van angst!
Het is inmiddels ook duidelijk dat
Lady niet graag alleen is.”
Wat voor baas zoeken jullie?
„We zoeken voor Lady een alleenstaande
vrouw, of een vrouwelijk
stel. Zonder (kleine) kinderen, want
we denken dat Lady hier te onzeker
en jaloers op zal zijn. Om ongelukjes
te voorkomen plaatsen we haar dus
niet in zo een setting. Bij voorkeur
ook bij een stabiele andere hond om
zich aan op te trekken.”
dier van de week
Elke week stelt Juanita Janssen
van Dierenopvang Op de Smakterheide
een dier voor dat op zoek is
naar een nieuw thuis. Deze week is
dat Lady. Zij is op zoek naar
vrouwelijk gezelschap. Dat klinkt
waarschijnlijk een beetje vreemd,
maar Lady is een echt vrouwenhondje.
Wat is haar leukste kenmerk?
„Lady is een heel lief, onderdanig en
onzeker hondje in de omgang. Opvallend
genoeg ontdooit ze met rust
en liefde bij dames. Ze komt dan bij
je op schoot en zoekt steun. Mannen
daarentegen zijn hun vingers niet
zeker.”
Wat is haar favoriete bezigheid?
„Ze is een echt roedelhondje, ze
heeft hier duidelijk steun aan. Lady
heeft wel duidelijke, maar eerlijke
Gaat jouw hart sneller kloppen van dit dier? Neem dan contact op met
Dierenopvang Op de Smakterheide, tel. 0478-639062 of via info@smakterheide.nl.
In de gemeente Horst aan de Maas
wordt aan de weg gewerkt. Dit leidt
op verschillende plekken tot wegafsluitingen.
Zo is van 21 tot 29 augustus de Hoebertweg
in America afgesloten en
gaan van 28 tot 30 augustus de Sint
Jansstraat in Meterik en Kranestraat
in Horst (gedeeltelijk) dicht.
De Houthuizerweg in Lottum is afgesloten
van 28 augustus tot 19 september.
Van 4 tot 6 september kan
er niet worden gereden over een
deel van de Venloseweg in Horst.
Hoewel het nog hoogzomer is, roept
De Peijas uit Afferden al op om kandidaten
voor het prinsschap voor te
dragen. Inwoners mogen mee bepalen
wie er prins wordt door dorpsgenoten
te nomineren. Ze kunnen hun
top 3 voor 1 september sturen naar
cvdepeijas@gmail.com. Wie liever
anoniem iemand wil voordragen,
kan het kandidatenlijstje ook in een
envelop afleveren op het adres Julianastraat
42 of Wielerveldweg 13.