Woensdag 27. 09. 2023 REGIO 11
ware vruiger kastanje- of dónkerbroen.
Wit geer nog waat in die Kölsje
pöt verwaard woort? Ó.a. Kómpes
oftewaal kappes of zoermous! Kölsje
kaffe waar sjlechte kaffe, mit mee
sókkerei (cichorei) es kaffe, pensenterger
of mókkefók dus, wo ouch nog
väöl brozele in louge.
Pès de volgende maondj. Blief gezóndj. Reacties:
johnhertogh@gmail.com.
Ós Modesjtaal
Door John Hertogh i.s.m. Veldeke Krènk Zitterd-Gelaen-Bor
Herfs, mit get weniger modesjtaal
derde d’r mit, de Egyptenaren
sjmeerde ‘t op hun moere en de Aboriginals
gebroeke ’t veur op hun lief.
Rembrandt gebroekde ouch oker in
zien meisterwerke. En óze Toon sjilderde
mit… weurd. Omber is ein kastanjebroene
kleurstof. Waar-sjienlik
is umber of omber, genuimp naar Umbrië,
de sjtreek in Italië wo vètte
aerdsaort veur ’t eesj woort gevónje.
Sommige zègke dat omber is aafgeleid
van ‘t Latiense umbra, dat sjeem
betekent. Óf van ’t Franse terre d’ómbre,
aerd oet Umbrië. Italiaanse
keesboere maakde daomit hun Parmezaanse
kees get dónkerder. Sjmakelik?
Kölle
Ouch Dutsjland leverde väöl omber.
Dit sjtóng bekènd es Kölsche of Kasselse
aerd. Ouch väöl Kölsche pöt
Ein rubriek euver ’t gebroek van ós
modesjtaal, dialek, plat, Limburgs.
Veur de waerkundige begint de herfs
op 1 september. Mer op 23 september
begint de astronomiese herfs,
want dan sjteit de zón percies baove
de eve-naar. Paul Prikken haet ’t in
‘de taal van de Maas’ euver oetergaons
es hae herfs meint, Pierre Schelberg
in zien Zittesj Woordebouk
ouch. Herfs is aafgeleid van ’t Oudnederlandse
heruist [herrvist], verangerd
in harbusta dat liek op ’t Engelsje
harvest (ougs). ’t Haet te make mit
plökke, sjnieje en sjnoeie, waat in de
herfs dèks neudig is. Ónger ein wanjeling
lous ich op ein plank die taege
ein sjeif paort sjtóng: ‘De buim in de
bósj laote in de herfs al los; al laote ze
gaon. Loslaote is neudig óm sjterk in
’t laeve te sjtaon’. Bekans ein gedich.
Wie ich thoes koum góng ich op zuik
nao herfsgedichter. Dat zeen d’r
väöl! Dit is van óze Toon Hermans:
‘Leidjes van de herfs, zeen ummer somber,
zeen gemaak van okers en van omber.’
Dit brach mich pès dees…
Herfskleure
Oker is ein broengaele kleursjtof,
mer ouch ein saort aerd. ’t Woord
sjtamp aaf van ‘t Griekse woord ôhkra,
dat ‘gele aerd’ beteikent en ‘t
Griekse ochros dat sjteit veur ‘voel
gael’. De luuj oet de prehistorie sjil-
Foto ter illustratie.
Foto
Getty Images
Stein/Elsloo
Alzheimercafé besteedt
aandacht aan Wmo
Geleen
Heemkundevereniging
zet de deuren open
Urmond
Dubbelexpositie te
bezichtigen in Terpkerk
In de Terpkerk is komend weekend
de expositie Art Miet’s Rock nog te
zien. De expo omvat foto’s van Giel
Scholtes en schilderijen en beelden
van de hand van Miet Lormans. De
organisatie is in handen van de Culturele
Werkgroep Stein.
Bezoekers kunnen op 30 september en 1 oktober
tussen 13.00 en 17.00 uur gratis een
kijkje nemen. Adres: Grotestraat 26.
dat heeft niet onze voorkeur.”
Hoe zijn hun karakters?
„Het zijn vriendelijke en zachtaardige
honden die netjes aan de riem
lopen. Het zijn ook actieve honden.
Ze krijgen geen genoeg van rennen
en apporteren op het speelveld en
hebben dagelijks meerdere flinke
wandelingen nodig. Ze kunnen het
redelijk vinden met andere honden
maar hebben vooral interesse in elkaar.
Lemon en Smokey zijn gewend
aan veel buitenruimte en verbleven
bij hun vorige eigenaren
veel buiten. We denken dat ze dit
ook bij hun toekomstige eigenaar
willen want ze rennen graag over
Dier van de week
In Dierenbeschermingscentrum
Limburg zitten tientallen honden,
katten, konijnen en vogels die
dolgraag een nieuw baasje willen.
Elke week zet Saskia Thijssen
dieren in het zonnetje. Deze week
stelt ze twee heren voor: Lemon en
Smokey.
Wie zijn Lemon en Smokey?
„Lemon en Smokey zijn kruisingen
Australian shepperd / border collie
van ongeveer negen jaar oud en elkaars
beste maatjes. Het allerliefst
plaatsen we hen samen bij een
nieuwe eigenaar. Mocht dat echt
niet lukken, kunnen we overwegen
de honden uit elkaar te halen. Maar
Alzheimercafé Stein-Elsloo besteedt
dinsdag 3 oktober van 19.30
tot 21.00 uur aandacht aan de Wet
maatschappelijke ondersteuning
(Wmo). ‘Wat houdt de Wet maatschappelijke
ondersteuning precies
in en wat betekent dit voor mensen
met dementie en hun naasten?’ zijn
vragen die aan bod komen.
Locatie: Punt 39, Burgemeester Maenenstraat
39 in Elsloo. Aanmelden niet nodig.
Heemkundevereniging Geleen
houdt zondag 1 oktober open dag.
„Zowel het gebouw als de Heemelrijk
Tuin Jupiter zijn toegankelijk
voor mindervaliden. Naast het bekijken
van foto’s, klassenportretten,
nieuwe aanwinsten, schilderijen en
bidprentjes, kunnen we bezoekers
verder helpen met zaken als de
stamboom- en ander cultuur historisch
onderzoek”, laat de vereniging
weten. Het fotowerk komt uit
de nalatenschap van Geleens amateurfotograaf
Harie Spronken.
Ruim 220 foto’s, van 1970 tot 2004,
zijn in een expositie verwerkt, net
als diverse ‘nieuwe’ aanwinsten, zoals
het Nederlands elftal shirt van
Gelener Pierre Kerkhoffs, een poëziealbum
van Virginie Bemelmans
uit 1894 en een nieuw opgedoken
oorlogsdagboek van Emil Paes.
De open dag vindt tussen 11.00 en 16.00 uur
plaats aan de Jupiterstraat 35a in Geleen.
struinheukske
Twee koninklijke pages
Om de week tekent columnist en
natuurliefhebber Piet Schuttelaar
een verhaal op vanuit zijn natuurhuisje.
De statische ontdekkingen vanuit
mijn hutje wissel ik regelmatig af
met het struinen door de natuur.
Daarbij gaat mijn aandacht vooral
uit naar de planten, insecten en andere
kriebelaars. Zo spotte ik de koninginnenpage
bij de Molenplas in
Stevensweert.
De koninginnenpage is onze grootste
inheemse dagvlindersoort en
wordt in Limburg vaker gespot op
de wilde peen plant, waarin het
vrouwtje, op elke plant apart, een eitje
legt. De poppen van de tweede
generatie hebben in de winter een
‘diapauze’ in hun ontwikkeling. Die
staat dan even stil.
Aan het eind van de winter komt de
ontwikkeling weer op gang en in het
voorjaar worden eerst de mannetjes
geboren. De mannen van beide
vlinders vliegen kort na de geboorte
meteen naar hoger gelegen plekken,
zoals struiken die op heuvels
staan en naar bomen. Om van hieruit
de vrouwtjes te spotten (partnerlocatiegedrag).
Dat wordt hilltopping
genoemd. Dat gedrag komt
bij meerdere insecten voor.
De koninginnenpage is donkerder
geel, heeft donkere vlekken op de
vleugels en twee korte staartjes. De
koningspage, die in Nederland
slechts sporadisch wordt gespot, is
een stuk kleiner, is lichter geel en
over de vleugels lopen zwarte lengtestrepen,
een soort zebratekening.
De staartjes zijn een stuk langer en
hebben witte puntjes.
Beide zijn warmteminnende vlinders.
De koningspage vind je vooral
in het Middellandse Zeegebied en
bepaalde delen van Duitsland, zoals
Rhein- en Ahrtal en Eifel. De vliegtijd
ligt tussen april en september.
Piet Schuttelaar is ook eindredacteur van De
Natuurgids.
Deze week: koninklijke
pages.
De koninginnenpage. Foto Piet Schuttelaar
Door Piet Schuttelaar
het gras en slapen het liefst in de
zon.”
Wie is hun ideale, nieuwe baas?
„Hun ideale baas is graag druk bezig
met zijn of haar hond en heeft
veel buitenruimte. Smokey en Lemon
kunnen goed geplaatst worden
bij kinderen vanaf twaalf jaar.”
Info: limburg@dierenbescherming.nl.
link
link