Woensdag 21. 12. 2022 11
van nul tot nu
Door john van cauteren, conservator museum w
Franciscus van Assisi vond de kerststal uit
De kerststal mag zich verheugen in
een enorme populariteit. In veel
huishoudens staan ze rond Kerstmis
Wat kun je over hem vertellen?
„Als een kleine kitten is hij door een
oplettende passant buiten aangetroffen.
Zeker in het najaar is het voor kittens
vrijwel onmogelijk om buiten
zonder moeder te overleven. Blue
was wel wat verzwakt, maar is gelukkig
op tijd gevonden. Na te zijn opgeknapt,
ontwikkelde hij zich met zijn
blauwe kleur niet alleen tot een heel
aparte verschijning, maar ook tot een
zelfverzekerde, sociale kitten.”
Wat heeft hij nodig?
„Buiten het feit dat hij kan genieten
van menselijke aandacht, vindt hij
het ook heel fijn om met andere soortgenootjes
te spelen. Dit is iets dat hem
helpt om zich te ontwikkelen, en dus
wel van belang is. In ruil voor voldoende
tijd en aandacht krijg je dan
een gelukkig en evenwichtig gezelschapsdier.”
Dier van de week
Ben je geïnteresseerd in dit dier? Neem dan vrijblijvend contact op met De Beestenboel
via tel. 0495-563981, e-mail asielweert@planet.nl of kijk op de Facebookpagina.
Dierenasiel De Beestenboel vangt
voor bijna heel Midden-Limburg de
honden en katten op. Genoeg
aanbod dus voor Anne Vleeshouwers
om elke week voor één van
deze dieren extra aandacht te
vragen. Deze week is de kitten Blue
aan de beurt, een katertje van 9
weken oud.
Hoe komt Blue in het asiel terecht?
„In het seizoen waarin de poezen
krols worden, worden er nog steeds
te veel kittens geboren. Dit komt
deels door in het wild levende poezen
die niet gesteriliseerd zijn, maar helaas
ook nog omdat mensen bewust
kiezen voor een nestje of het zogenaamde
‘ongelukje’. Aan het einde
van het seizoen krijgen ze deze dan
niet meer geplaatst omdat er dan
meer aanbod dan vraag is en belanden
deze dieren vaak bij ons.”
REGIO
Sint Joost / Echt
Geiteclub Iris 2 schenkt
250 euro aan Breintrein
Geiteclub Iris 2 uit Sint Joost heeft
een bedrag van 250 euro gesponsord
aan stichting Breintrein.
Breintrein is een trefpunt voor jonge
mensen van 18 tot 45 jaar met een
niet-aangeboren hersenletsel
(NAH), hun partners, familieleden,
vrienden, mantelzorgers, professionele
hulpverleners en andere geïnteresseerden.
Stichting Breintrein is er om deze
mensen met elkaar te verbinden;
om hen en hun familieleden, vrienden
en mantelzorgers ervaringen
en kennis uit te laten wisselen en zo
positief bij te dragen aan de kwaliteit
van leven. Hierbij wordt ook
hulp gevraagd van professionals.
Elke derde woensdag van de maand
wordt hiertoe een bijeenkomst georganiseerd
in het Talenthouse
Bandertlaan 13 in Echt-Susteren.
Haelen
Op zoek naar nóg of
álweer bloeiende planten
De zogeheten ‘eindejaarsplantenjacht’
vindt plaats op donderdag 29
december van 10.30 uur tot 11.30 uur
in de omgeving van Bezoekerscentrum
Leudal in Haelen. Deelnemers
gaan op zoek naar nóg of álweer
bloeiende planten. Het overkoepelend
orgaan Floron verzamelt deze
gegevens om de gevolgen van klimaatverandering
aan te tonen.
Aanmelden gewenst via ghl.balieteam@gmail.
com of telefonisch: 0475-497010.
Deelname is gratis.
Stevensweert
Vrijwilligers met hart
voor medemens, dier
en omgeving gezocht
De vrijwillige brandweer Stevensweert
is op zoek naar mannen én
vrouwen die aan de slag willen als
brandweervrijwilliger.
Welkom zijn mannen en vrouwen
die een onverwachte en fysieke uitdaging
niet uit de weg gaan en hart
hebben voor medemens, dier en
omgeving.
Een afspraak maken voor een oefenavond
op de kazerne (maandagavond) of direct
solliciteren kan via tel. 06-11369206 of
www.brandweer.nl.
Heel
Expositie kerststallen in
de St. Stephanuskerk
In de St. Stephanuskerk van Heel
wordt een expositie gehouden van
kerststallen uit heel Europa.
De tentoongestelde kerststallen en
kerstgroepen zijn geschonken door
particulieren en afkomstig uit verschillende
landen, waaronder Rusland
en Frankrijk. Ook is de grote
kerststal van de kerk te zien. Er kunnen
gebeden en wensen achtergelaten
worden in een speciale wensboom.
De kerk is voor bezichtiging geopend van zaterdag
24 tot en met maandag 26 december
alsmede zaterdag 31 december, steeds van
14.30 tot 16.30 uur. De toegang is gratis. Wel
wordt er een vrijwillige bijdrage gevraagd.
de advent staat alleen de os in een
lege stal. Maria en Jozef met de ezel
naderen van een afstand de stal. De
plaatsing van de kribbe en de engel
vindt plaats op kerstavond, de herders
met schapen die elders in het
veld stonden, komen op eerste
kerstdag bij de stal aan. En dan op
het laatst, op 6 januari, arriveren de
drie koningen. Zij waren al eerder op
reis gegaan en kwamen iedere dag
dichterbij. Dan is de voorstelling
compleet en blijft zo staan tot Maria
Lichtmis, 2 februari. Tegenwoordig
blijft een kerststal niet meer zo lang
staan. Soms haalt de stal driekoningen
niet eens. Ook in miniatuur
Bethlehem heeft de snelheid van ons
moderne leven toegeslagen.
We schrijven het jaar 1223. Het is
kerstavond, 24 december, in de
plaats Greccio, Italië. Franciscus
Bernardone, die kort tevoren de definitieve
regel voor de orde der minderbroeders
officieel heeft laten bevestigen
door de paus, wil tijdens de
kerstviering de gelovigen zelf laten
ervaren hoe de geboorte van Jezus
in Bethlehem heeft plaatsgevonden.
In een grot nabij een kleine kluis
waar enkele minderbroeders wonen,
laat hij door een lokale edelman,
Giovanni Velita, een lege kribbe met
stro en een levende os en ezel plaatsen.
Zo geeft hij de armoedige omstandigheden
weer waarin Jezus ter
wereld is gekomen. Medebroeders
en gelovigen uit de streek komen ’s
nachts rond de grot samen om kerst
te vieren. Ze brengen fakkels en lantaarns
mee en zorgen zo voor een intieme
sfeer. Diaken Franciscus zingt
met welluidende stem het kerstevangelie
en preekt over de geboorte
van Jezus. De eucharistie wordt
gevierd, staande rondom de kribbe.
Deze gebeurtenis raakt de aanwezigen
diep. Op vernieuwende en eenvoudige
wijze heeft Franciscus het
mysterie van de menswording van
Jezus uitgebeeld en voor ongeletterden
duidelijk gemaakt.
Ontwikkeling kerststal
Deze door Franciscus gekozen manier
om het evangelie uit te beelden,
past in een langere traditie binnen
de kerk. Bijvoorbeeld de liturgische
kerst- en paasspelen proberen ook
het evangelieverhaal uit te beelden
en zo aanschouwelijker te maken
voor de aanwezige gelovigen. Franciscus
wijze is echter ongewoon,
heel letterlijk en vindt buiten een
kerkgebouw plaats. Zijn manier
spreekt direct aan en vindt daarom
snel navolging: de kerststal is geboren.
In Italië vinden we de oudste
voorbeelden en blijft daar gedurende
de eeuwen populair. Bekend zijn
bijvoorbeeld de 18de-eeuwse uitgebreide
kerstgroepen uit Napels. Het
Catharijneconvent bezit daarvan
een prachtig voorbeeld.
Vanuit Italië dringt de traditie van
de kerststal door in andere landen in
Europa en via missionarissen zelfs
over de gehele wereld. In met name
in Frankrijk en de Duitssprekende
landen wordt na en onder invloed
van de katholieke contrareformatie
in de 17de eeuw, de kerststal erg populair.
In de Nederlanden vinden we
de eerste voorbeelden al in de 16de
eeuw. Dat bewijst de oudste kerststal
uit Noordwest-Europa, die is opgenomen
in de vaste opstelling van
Museum W in Weert (uit franciscaans
bezit) en twee groepen uit iets
latere tijd in de collectie van Museum
Boymans van Beuningen. Beide
zijn ontstaan in de zuidelijke Nederlanden.
Wellicht onder invloed van
de beeldenstorm verdween deze
traditie in onze streek echter weer
snel en het duurt tot ver in de 19de
eeuw, voordat de kerststal in Nederlandse
katholieke kerken en burgergezinnen
traditie wordt. De oudste
kerststallen in huisgezinnen zijn
veelal ingevoerd uit Duitsland en
werden gevormd door kostbare biscuit
porseleinen beeldjes. In de
20ste eeuw werden vooral de goedkopere,
veelkleurig beschilderde
gipsen kerststallen populair en na
de Tweede Wereldoorlog was in ieder
Rooms-katholiek huisgezin in
Nederland wel een exemplaar te vinden.
Typering kerststal
Wat is nu het wezen van een kerststal
en waarin verschilt de kerststal
wezenlijk van de gebeeldhouwde
kerstvoorstelling? Dat is het theatrale
element. Met losse beeldjes
kun je als gebruiker zelf de voorstelling
inrichten, je kunt zelfs het hele
verhaal naspelen, een gebruik dat ik
nog uit mijn jeugd in Limburg ken.
Daar werd soms de halve huiskamer
omgebouwd tot kerstlandschap en
veranderde de voorstelling met het
verloop van de tijd. Bij het begin van
opgesteld onder de kerstboom.
Vele fanatieke verzamelaars exposeren
hun kerststallen in de kerstperiode
in kerken, buurthuizen en
musea. Maar hoe oud is de kerststal
en wie was de ‘uitvinder’ er van?
Boven: Franciscus in Greccio, toegeschreven aan Elias Büsken
ofm (Raesfeld 1816-Harreveld 1889), midden 19de eeuw.
Rechts: De oudste kerststal uit Noordwest-Europa is opgenomen in de
vaste opstelling van Museum W. Foto's Museum W, inventarisnummer 4712