Woensdag 03. 01. 2024 REGIO 11
van nul tot nu
Door jan strijbos
Nieuwjaar begon met oliebollen en koeken
De Germanen vierden Nieuwjaar in
november, de tijd dat het vee niet
meer de wei in kon. Het Germaanse
Joelfeest, dat duurde van 25 december
tot 6 januari, was het eigenlijke
midwinterfeest, waarbij gefeest, gegeten
en gedronken werd. De goede
geesten werden mild gestemd met
offergaven en de boze geesten verjaagd
met veel lawaai.
Onder invloed van het christendom
verhuisde de viering via Kerstmis
naar Driekoningen en later weer terug
naar 1 januari. Op die dag werd
de Besnijdenis des Heren herdacht.
Het was ook de dag dat de Romeinen
hun Nieuwjaar vierden.
Op Oudejaarsdag werden in onze
streek oliebollen, wafels en nieuwjaarskoeken
gebakken. Vroeger
gold een vastenperiode van 11 november,
Sint-Maarten, tot Kerstmis.
Het einde daarvan werd gevierd
met onder andere het eten van
oliekoeken. Deze bestonden uit
houdbare grondstoffen en waren
volgezogen met vet tijdens het bakken.
Hierdoor waren de koeken
Zweedse puzzel Vul het diagram in volgens de gegeven omschrijvingen. Breng vervolgens de letters uit de genummerde vakjes over naar de oplossingsbalk.
VOERTUIG
DEEL VAN
EEN MES
AFGEMAT VUIL CURSUS HORECAGELEGENHEID
10
KORENHALM COMPUTERTOETS
FRANSE
BADP LAATS
PORTUGESE
WIJN
VERTEGENWOORDIGER
STRIK
OUDE MAAT
RUND
TIJDVAK
EEN ZEKERE
WORSTSOORT
VOGEL
WORDING
HIELTJE
V.E. HAM
GEZELLIGHEIDSVERENIGING
11
VERENIGDE
STA TEN
BENZINE
INNEMEN
ACADEMISCHE
GRAAD
VLAKTEMAAT
WINTERSPORTARTIKEL
VOORZETSEL
BIJWOORD
HOOFDSIERAAD
MIJ
EUROPEAAN
DAARMEE
VERBONDEN
WOESTIJNBRON
GELOFTE 6
KLEDINGMAAT
IEDER 2
HERT
LOR
DANSPAS
WATER ROND
DE POLEN
EVENKNIE
DOOR WATER
OMGEVEN
GEBIED
VAN
BEPAALDE
STEENSOORT
ROT
VOELDRAAD 3
INDIVIDUALITEIT
VRAGEND
VNW.
IK
WIER
KLEIN KIND
KOEK
VAN RIJSHOUT
LOKVOER
WAT
PLAN
TEGEN 8
SPIJS
VOORZETSEL
ROUTE VOOR
RUITERS
PROJECTIEPLAATJE
DAAR 7
BAAL
STELLING 1
KLEUR
STEEKORGAAN
GEDROOGDE
VRUCHT
INTEREST
GEBIED
STEKKEN
MELODIE
SLAGADER
SLOT
PEULVRUCHT
LOF
NOEMEN
STRAALVLIEGTUIG
9
ERFELIJKHEIDSDRAGER
KOUDE
LEKKERNIJ
DICHT OP
ELKAAR
REEDS
LEKKERNIJ
DUN
BEGINNENDE
5
RATELPOPULIER
GRIEKSE
LETTER
ENERGIEZUINIGE
VERLICHTING
4
OPSTOOTJE STERK
AFDALEND LIDWOORD
L E D R E L S T E I L L
B A N A N E N IJ S E S P D E
O P E E N IJ S J E I N G A A N D
R O Z IJ N E R W T H E T E N G E N
T R E N T E E N T E N A O R T A
P U K T E N D I A Z A K G E E L
L E I E N O V E R R IJ P E W I E
A L G K A N O A A S I D E E I
T E S M A L L R E E S T E P K
S O O S U S A B A C H E L O R N
T E R T I A R A D E E N O A S E
L E M M E T S A L A M I G E N E S E
B L IJ T N A K O
OPLOSSING: AARDBEIENYS
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
weggespoeld met bier of jonge jenever.
Het feest ging door tot ver na
middernacht. Populair was ’t Neejjaor
ánkaarte met familie of vrienden.
Na het uitwisselen van ‘beste
wensen’ werd buiten vuurwerk afgestoken
of met carbid geschoten.
Voor dit laatste had – en heb – je alleen
een melkbus, een beetje water
en een brokje carbid nodig. Het is
echter nog niet zo eenvoudig de hoeveelheden
carbid en water op elkaar
af te stemmen. Ook de wachttijd tot
de ontsteking is van belang. Oorspronkelijk
diende het carbidschieten
om boze geesten te verjagen.
Een ander doel was bevordering
van de vruchtbaarheid.
Op Nieuwjaarsdag ging men – voor
zo ver dat nog niet gebeurd was – na
de hoogmis bij buren of familie op
bezoek om hen een Zalig Nieuwjaar
te wensen. Uiteraard werd er weer
geborreld en gegeten. In de cafés
trakteerden de kasteleins op een
consumptie. Jongeren bleven daar
soms de hele dag hangen.
Voor velen was het een sport om als
eerste ‘Zalig Nieuwjaar’ te wensen.
Traditioneel hadden kinderen voor
hun ouders een nieuwjaarsversje
(de kleintjes) of nieuwjaarsbrief (de
groteren). Dit hadden ze vóór de
kerstvakantie op school voorbereid,
want de brieven moesten versierd
worden met plaatjes. Dan kon het
nieuwe jaar beginnen
voedzaam en lekker. We herinneren
ons nog dat moeder het deeg met
gist – in een emmer met daarover
een theedoek – bij het fornuis liet rijzen.
Wafels werden gebakken met
een wafelijzer op het open vuur van
het fornuis. Nieuwjaarskoeken waren
een soort pannenkoeken met
krenten en veel anijs. De oliebollen
en koeken werden meestal koud gegeten.
Op sommige plaatsen werden
pannenkoekjes met in het midden
een gat gebakken. Bestrooid
met suiker waren deze nieuwjaarskoekjes
bedoeld voor kinderen die
Zalig Nieuwjaar kwamen wensen.
Oudejaarsavond – Silvesteravond,
genoemd naar de heilige paus Silvester
– stond in het teken van veel
eten en drinken. Vroeger werd dan
in de dorpen haas of konijn gegeten,
Twee dagen na dato nog uitbuikend
op de bank is het voor
iedereen die zich maar liever nog
even niet op de weegschaal waagt
een troostrijke gedachte dat het
eten van oliebollen een traditie is
die onze verre voorouders ons
hebben ‘aangedaan’.
Foto van rond de eeuwwisseling:
de zussen Corry, Truus, An en Nel
Vullings (vlnr) wensen elkaar een
‘Zalig Nieuwjaar’. Foto archief
heemkunde castenray