Woensdag 19. 07. 2023 REGIO 11
velbedrijven toe en werd in 1932 besloten
om zelf met de melk te gaan
venten. In datzelfde jaar werd aan
Na de Tweede Wereldoorlog volgde
een reorganisatie van de regionale
zuivelindustrie. In 1948 kwamen vier
nieuwe kringcoöperaties tot stand,
die samen nagenoeg de hele provincie
bestreken. Dit leidde er in 1949 toe
dat de fabriek werd ontmanteld,
waarmee na een halve eeuw een eind
kwam aan zuivelfabriek Sint Rochus.
Zuivelfabriek St. Rochus in Stein
Om uitbuiting van boeren tegen te
gaan, werden in Limburg eind 19de
eeuw zuivelfabrieken opgericht. In
Stein nam pastoor Portz hiervoor
het initiatief. 27 december 1899
leidde dit tot oprichting van een
coöperatieve zuivelfabriek,
waarvoor de gemeente het perceeltje
gen en opgeslagen om op te stijven.
De zo verkregen roomboter werd
verkocht via de in Maastricht gelegen
coöperatieve botermijn.
De eerste jaarvergadering werd gehouden
op 13 mei 1901. Voorzitter
pastoor Portz deelde mee dat op 1
april het aantal leden was gegroeid
tot 229. Stein had op dat moment het
grootste ledental van alle fabrieken
van de Zuid Nederlandse Zuivelbond
en had dat jaar circa 400 ton melk
verwerkt. In 1909 werd besloten de
fabriek in te richten tot stoomzuivelfabriek
waardoor een aantal handelingen
werden geautomatiseerd. De
stoom maakte het mogelijk de melk
te pasteuriseren, waardoor boter
langer houdbaar was en ook naar het
buitenland kon worden verkocht.
In 1914 werd besloten voor herbouw
van de fabriek om hiermee te voldoen
aan de geldende eisen. De jaren erna
nam de concurrentie van grotere zui-
Van nul tot nu
Door Jan Smeets - Stichting Erfgoed Stein
Gasthuisberg aan de
Kruisstraat afstond.
Na aankoop van terrein met gebouw
werden de apparaten aangeschaft en
in de loop van 1900 werd de fabriek in
bedrijf genomen. De verse melk werd
door de deelnemende boeren aangevoerd
met paard-en-wagen, waarop
de volle melkbussen stonden. Om de
beurt werd elke kan uitgegoten in een
bus op een bascule en werd het gewicht
genoteerd. Daarna werd de bus
in een kookpot met warm water voorverwarmd
en dan in een centrifuge
gestort om te ontromen.
Wat na het afromen overbleef noemde
men ondermelk (karnemelk).
Deze ondermelk had behalve als veevoer,
weinig economisch nut. In de
volksmond noemde men deze melk
fotsj ofwel weinig waard. Daardoor
werden veel zuivelfabrieken in Limburg
fotsj genoemd. De room zelf
werd de volgende dag gekarnd en de
zo bereide boter werd vervolgens gewassen,
met een kneedbord verwerkt
en in vierkante kluiten gesla-
Het personeel van
Sint Rochus in
1925: Maria Op den
Camp, Anna van
Mulken, Frans van
Mulken en Harie
Blonden (vlnr). Foto
archief Stichting
Erfgoed Stein
Born
Jaarlijkse kunst- en
hobbymarkt in
Kasteelpark Born
Kasteelpark Born houdt zondag 23
juli de jaarlijkse kunst- en hobbymarkt
met demonstraties en workshops.
In het park staan dertig kramen
waar kunstenaars uit Limburg en
omgeving hun werk tonen. Er is een
route langs ‘kunstpleinen’ met
schilderijen, sieraden, keramiek,
kantklossen en gevilte schapenvachten.
Er zijn demonstraties en
mini-workshops. Kinderen worden
tegen kleine vergoeding geschminkt.
De markt duurt van 10.00
tot 17.00 uur. Bezoekers betalen de
normale entreeprijs van het park.
Sittard
Volledig nieuw bestuur
Zonnebloemafdeling
Het bestuur van Zonnebloemafdeling
Grevenbicht, Obbicht, Papenhoven
en Schipperskerk (GOPS)
heeft het stokje overgedragen aan
vijf nieuwe bestuursleden.
De nationale organisatie bepaalt
dat de maximale zittingstermijn
twaalf jaar is. Vijf van de zes bestuursleden
nieuwe bestuurders gevonden. De
Zonnebloem is er voor mensen met
een lichamelijke beperking.
Meer informatie: www.zonnebloem.nl.
Sittard
waren ruim 15 jaar bestuurslid.
Het bestuur heeft vijf
Openluchtopera in
Jardin d’Isabelle afgelast
De openluchtopera Carmen door
Opera Classica Europa, die 12 augustus
zou plaatsvinden in de Jardin
d’Isabelle in Sittard, is afgelast.
Het operagezelschap geeft organisatorische
problemen op als reden.
Diegenen die tickets hebben gekocht
via het ticketbureau van Opera Classica
Europa, krijgen bericht over teruggave
van geld. Diegenen die hun
tickets hebben gekocht aan de receptie
van hotel Merici in Sittard,
kunnen daar hun geld terugkrijgen.
In 2019 werd op Kasteel Limbricht
Die Zauberflöte opgevoerd. Vorig
jaar werd La Traviata in de Jardin
d’Isabelle in Sittard opgevoerd.
struinheukske
In Dierenbeschermingscentrum
Limburg zitten tientallen honden,
katten, konijnen en vogels die
dolgraag een nieuw baasje willen.
Elke week zet Saskia Thijssen
dieren in het zonnetje en deze
week zijn dat Sint-Helenafazanten.
Geharrewar van torenvalkpaar
Om de week tekent columnist en
natuurliefhebber Piet Schuttelaar
een verhaal op vanuit zijn natuurhuisje.
Ik volg het leven van de torenvalken
in hun kast bij mijn observatiehutje,
inmiddels voor het zesde jaar. De
broedperikelen van 2023 wil ik
graag met u delen.
In februari maakte ik de kast schoon
en dropte er een handvol stro in, opdat
de eieren niet kunnen wegrollen,
want torenvalken maken geen eigen
nest.
In maart waren er aanvankelijk
twee vrouwen, tussen wie de man
een keuze moest maken. Dat lukte
en in april werd boven op de kast gepaard,
maar de bedrijvigheid daarna,
was geharrewar en bracht me alleen
maar in verwarring.
De man (hij was geringd) broedde
niet meer. De vrouw vrijwel permanent.
Soms bracht hij een muis, die
zij in de kast niet accepteerde. Dan
vloog hij er weer mee weg. Het leek
een moeizame relatie.
Op 20 juni zag ik twee jonge torenvalken
voor het eerst. Dat is weinig,
want een gemiddeld nest telt 5 jongen.
De groei bij hen ging tot mijn
verrassing gestaag. Dat ik hen niet
eerder zag, kan komen door de opstaande
rand van de invliegopening.
Volgens tekeningen wordt deze geadviseerd
op 14 centimeter. Ik heb
die (voor hun veiligheid) 15 centimeter
gemaakt...
Op 27 juni werd er niet meer gebroed.
De ouders dropten om beurten
(5 keer op een dag) een muis in de
kast en lieten de jongen er mee alleen.
De jonge valkjes waren vrijwel
permanent in beeld. Ze deden rek-,
Deze week: de torenvalk.
Hett ttorrenvvallkmannettjje mett ttwee
jjongen.. FFoottoo PPiieett SScchhuutttteellaaaarr
Door Piet Schuttelaar
strek- en vliegoefeningen; de donsveren
vlogen als pollen door de
lucht. Ze zullen binnenkort op de
rand van de opening doorgaan met
stretchen om hun eerste vlucht te
maken. Ik hoop er bij te zijn…
Piet Schuttelaar is eindredacteur van de Natuurgids,
tijdschrift voor natuur, milieu en
heem in Limburg.
„Deze vogels hebben een wat schuwer
karakter en zijn erg beweeglijk
en actief. Ze kunnen goed overweg
met andere vogels mits ze over een
grote buitenvolière beschikken. Ze
waarderen het als hun verblijf ingericht
wordt met flink wat planten
en struiken. Daarnaast houden de
vogeltjes van badderen. Ze nemen
het liefst meerdere keren per dag
een bad. Slapen doen ze het liefst in
een speciaal slaapnestje. Ze eten
een zaadmengsel voor tropische
vogels aangevuld met graszaden
en trosgierst.”
Meer weten over de Sint-Helenafazantjes?
Stuur voor meer informatie een e-mail naar
limburg@dierenbescherming.nl.
Dier van de week
Wat zijn dit voor een vogels?
„Het Sint-Helenafazantje is een
tropisch vogeltje uit de familie van
de vinken. In het wild komen ze onder
andere in Portugal voor. De vogels
die in ons opvangcentrum verblijven,
zijn bij ons binnengebracht
omdat hun eigenaar niet meer goed
voor ze kon zorgen.”
Wat voor verzorging vragen ze?