Woensdag 09. 08. 2023 REGIO 11
Travalje, monumentje uit het verleden
Leeuwarden. Stichting Heemkundig
Genootschap Castenray haalde
de travalje in Beers op.
Ook Nederlands beroemdste trekpaard
hengst Nico van Melo – Nederlands
kampioen in 1939 – werd in
de Castenrayse travalje beslagen.
Aanvankelijk nam hoefsmid Lucassen
uit Venray hem onder handen,
maar nadat de temperamentvolle
hengst de travalje aan stukken had
getrapt, was hij niet langer welkom.
Piet Rambags moest daarom zelf
een travalje laten bouwen. Dat gebeurde
in 1952, dit jaartal staat gegraveerd
in de eikenhouten travalje
aan de Lollebeekweg.
Vóór de Tweede Wereldoorlog
maakten travaljes deel uit van het
straatbeeld van de dorpen. De mechanisatie
en de komst van tractoren
maakten trekpaarden overbodig
waardoor er steeds minder
paarden werden beslagen. Tegenwoordig
komen de meeste hoefsmeden
met hun bedrijfswagen naar de
klant en hebben ze verschillende
maten hoefijzers in voorraad, zodat
ze ‘koud’ kunnen beslaan.
ber 1976 in het Venrayse ziekenhuis
en werd op het kerkhof van Castenray
begraven.
Belgische trekpaarden kon je als
smid vrijwel nooit uit de hand beslaan,
omdat hun benen te zwaar
waren om te tillen. Daarom werd er
gebruikgemaakt van een travalje,
ook wel hoefstal of noodstal genoemd.
De travalje stamt uit het
midden van de achttiende eeuw en
is waarschijnlijk Frans van oorsprong.
De Franse legers voerden
met een kar een mobiele travalje
met zich mee, zodat de paarden onderweg
door een hoefsmid verzorgd
konden worden. Vóór de
komst van de travalje werden de
paarden in Nederland voor het beslaan
gewoon aan de muur van de
boerderij vastgezet.
In de travalje gebeurde dat aan het
halster. Dat was meestal een touw
zonder bit om het hoofd van het
paard en diende om het dier te leiden
of vast te zetten bij de verzorging.
In de travalje – van oorsprong
een houten constructie – werd het
paard aan de voor-, zij- en achterkant
ingesloten door houten balken.
De hoefsmid bond één been aan de
zijligger van de travalje vast, zodat
hij rustig zijn werk kon doen zonder
het risico getrapt te worden of het
volle gewicht van het paard op zich
te krijgen. Op drie benen kon het
paard geen wilde bewegingen meer
maken. Het werk van de hoefsmid
bestond uit de hoef bijkappen en afvijlen,
het hete ijzer inbranden in de
hoef, nadat hij het in het smidsvuur
op maat had gesmeed, waarna het
hoefijzer werd vast getikt met stalen
hoefnagels.
Museum
Een dergelijke travalje staat ook bij
de voormalige stallen van Hengstenassociatie
Vooruitgang Venray-
Horst-Sevenum e.o. aan de Lollebeekweg.
Het is de originele travalje
die er vroeger al stond. Na de opheffing
van de hengstenassociatie rond
1967 verhuisde de hoefstal naar het
Nationaal Veeteelt Museum in
Beers, dat in 2019 werd gesloten
vanwege een voorgenomen fusie
met het Fries Landbouwmuseum in
van nul tot nu
Door jan strijbos
In Castenray staat aan de Lollebeekweg
bij de voormalige stallen
van Hengstenassociatie Vooruitgang
Venray-Horst-Sevenum e.o.
(1914-1967) een travalje. Ze maakt
deel uit van het Castenrays
historisch erfgoed en hield ooit de
legendarische hengst Nico van
Melo in bedwang.
De smid getooid met een leren
schort bij het smidsvuur en aambeeld
was vroeger in veel dorpen
een vertrouwd tafereel. Zijn werk
bestond voornamelijk uit het repareren
van karren, rijtuigen en landbouwwerktuigen.
Maar ook het maken
van hekwerken, gereedschappen
en allerhande ijzerwerk voor
gebruik op de boerenhoeve behoorde
tot zijn dagelijkse taken. Zijn
klantenkring bestond dan ook grotendeels
uit boeren.
Ook het beslaan van paarden was
voor een smid een alledaagse klus.
Hij bewerkte de hoeven van een
paard of ander hoefdier om de juiste
hoefstand te behouden of te bevorderen.
Naast bekappen, randen afsnijden
en bijvijlen, kon het ook om
andere redenen zinvol zijn hoefijzers
onder de hoeven te bevestigen.
De belangrijkste was het voorkomen
van ernstige slijtage.
Eén arm
Vroeger werd de taak van hoefsmid
vaak als nevenfunctie uitgeoefend
door de dorpssmid. Ook de Castenrayse
dorpssmid Hay van Kuijck besloeg
paarden bij zijn smederij aan
de Klein Oirloseweg – nu de Matthiasstraat
– naast de lagere school. In
maart 1934 kwam Lambert van
Kuijck uit Arcen naar Castenray.
Van de gemeente had hij vergunning
‘tot het oprichten van een
woonhuis met smederij te Castenray.’
In eigen beheer werd in 1934
voor 3700 gulden een woning met
smederij gebouwd aan de Klein Oirloseweg.
Lambert van Kuijck had maar één
arm. Hij was ooit bekneld geraakt in
een dorsmachine. Met die ene arm
kon hij niet al het werk in de smederij
verrichten, daarom werd zoon
Hay dorpssmid van Castenray. Hay
was op 14 september 1911 in Bergen
geboren. Hij overleed op 23 novem-
‘Door onze zoon hebben
we geleerd anders met
uitdagingen om te gaan’
bergen
Jaykes Summerfest: drie
dagen feest bij eetcafé
Hoefsmid Lucassen uit Venray bezig met het beslaan van Nico van Melo, bij de hengstenstallen van
Piet Rambags in Castenray. Foto archief heemkunde castenray Om het eenjarig bestaan te vieren
pakt eetcafé Jaykes in Bergen volgende
maand groots uit.
Het verjaarspartijtje wordt een driedaags
feest dat duurt van 15 tot en
met 17 september. Het parkeerterrein
is dan het toneel van Jaykes
Summerfest. Op het podium verschijnen
bekende bands en artiesten,
waaronder The PartySquad, Sjieke
Bazen en Mad Men. Het feestweekend
eindigt met een paar uurtjes Nederlandstalige
muziek waarbij onder
meer Marco Schuitmaker zijn hit
‘Engelbewaarder’ komt zingen.
Tickets zijn verkrijgbaar via www.jaykes.nl.
melderslo
Opening vernieuwde
fietsroute De Locht
Openluchtmuseum De Locht in
Melderslo neemt tijdens de jaarlijkse
Oogstdag op zondag 20 augustus
de vernieuwde fietsroute De Locht
in gebruik.
Op initiatief van het museum en
Stichting Landschap Horst aan de
Maas is de bestaande route uitgebreid.
Fietsers gaan onderweg terug
in de tijd en beleven het verhaal
over de zoektocht van mensen op
het Noord-Limburgse platteland in
vroeger tijden naar voedsel, kleding
en onderdak zoals dat op het terrein
van het museum wordt verteld.
Naast de oogstdemonstraties op
het terrein van De Locht zijn er op
deze dag verschillende activiteiten
langs de nieuwe route.
vooraf ook kenbaar gemaakt.”
Wat is hun favoriete bezigheid?
„Ontdekken en spelen met elkaar,
bekijken waar mensen nu precies
geschikt voor zijn en rommel maken!”
Hebben zij minpuntjes?
„We hebben hele vrije, drukke kittens,
maar ook kittens die ondanks
alles meer tijd nodig hebben om te
ontdooien, maar bij voldoende tijd
en liefde zich ontplooien tot volwaardige
huistijgers.”
Wat voor baas zoeken jullie?
„We zoeken ‘butlers’ in alle soorten
en maten: gezinnen met en zonder
kinderen, maar ook alleenstaanden.
En ook mensen met en zonder
veel ervaring in kattengedrag, we
hebben voldoende kattentips.”
dier van de week
Elke week stelt Juanita Janssen
van Dierenopvang Op de Smakterheide
een dier voor dat op zoek is
naar een nieuw thuis. Deze week
zijn de eerste kittens klaar om te
verhuizen naar nieuwe baasjes. Het
zijn allerlei soorten kittens, van
hyperactief tot ‘uit-de-boomkijkers’.
Ze variëren in leeftijd vanaf
10 weken, zijn gevaccineerd en
gechipt. Ook zijn ze meerdere
malen ontwormd en behandeld
voor kleine beestjes.
Wat is belangrijk om te weten?
„Kittens worden alléén per twee
(of meer) geplaatst, tenzij er thuis
een geschikte match op hen
wacht. Kittens alleen plaatsen is
geen optie, dit is echt te saai voor
hen. Ook hier geldt: tenzij hier
een deugdelijke reden voor is vanuit
de kat gezien, dit word dan
Gaat jouw hart sneller kloppen van dit dier? Neem dan contact op met
Dierenopvang Op de Smakterheide, tel. 0478-639062 of via info@smakterheide.nl.
» Vervolg van de voorpagina.
De Duitse doorliep alle opleidingen,
ging les geven aan docenten in haar
geboorteland en werkt nu als master
mee aan een wereldwijd programma
om deugdenscholen te certificeren.
„Feitelijk heeft onze zoon,
die zeer ernstig ziek was, mijn leven
en dat van ons hele gezin veranderd.
We hebben door hem geleerd anders
tegen uitdagingen aan te kijken.”
‘Doorzetten’ is één van de deugden
die in het hinkelpad worden benoemd.
Toch stoppen de contactgroep
en stichting ermee. „Voor ons
is deze fase nu voorbij. Onze kinderen
hebben inmiddels hun weg gevonden.”
En al die andere BB-ouders
die nog niet zo ver zijn? „Het
zou natuurlijk fantastisch zijn als zij
ons voorbeeld volgen en zich net als
wij weten te vinden.”
rechtgezet
In het vorige week gepubliceerde
artikel over dekhengst Nico van
Melo was de informatie over zijn
herkomst onvolledig. De ouders van
het beroemde trekpaard waren
Clairon de la Lys en Frieda van
Melo. Clairon de la Lys werd in 1932
vanuit België naar Stoppeldijk in
Zeeland gehaald door de bekende
hengstenhouders Honoré Kerckhaert
en Bert de Maat. Een gouden
greep, want zonder hen zou Nico
van Melo er niet geweest zijn.