woensdag 25. 08. 2021 REGIO 5
WAAT E WAER
Vlaai
Presentatie Nachtegaalreeks
burg. Tijdens de presentatie in De
Oranjerie zijn auteurs Pim Thielen
en Guus Urlings te gast, houdt Neerlandicus
Lou Spronck een lezing en
zal singersongwriter
Ton Custers
voor een muzikaal intermezzo zorgen.
Ook zijn de boekjes te koop, alleen
tegen contante betaling.
Aanmelden voor de presentatie kan via de
website www.lgog.nl .
ROERMOND
De Oranjerie vindt zondag 5 september
vanaf 14.00 uur de presentatie
plaats van de eerste twee delen
van de Nachtegaalreeks.
De Nachtegaalreeks is een initiatief
van LGOG en Veldeke Limburg over
literatuur in de Limburgse taal. De
eerste twee delen gaan over romantischklassiek
dichter Paul van der
Goor en de carnavalsbuut in LimIn
EEN DAGJE UIT
DOOR TIM VAN SINTFIET
Op wandelsafari door het
‘BoerenLand van Kalk’
naar de bodem zijn gezakt.” Door de
jaren heen zijn ze daar, onder invloed
van temperatuur en druk, tot
gesteente verhard. “Je kunt de kleine
skeletten nog steeds in de blokken
steen zien zitten.” De Kunradersteen
lijkt veel op mergel, de steen
uit Kunrade is echter veel harder.
“Het bevat geen klei en brokkelt ook
niet af.” Toch halen veel mensen de
twee kalkstenen door elkaar. Dat
wordt duidelijk als Koerhuis een
blok mergel en een Kunradersteen
uit haar tas haalt. “Welke is de Kunrader?”
Wies Bos uit Voerendaal en
Tiny Jongen uit Wijlre hebben het
allebei fout. “Ze lijken ook zo erg op
elkaar”, vinden beiden.
Verhalen
Wies Bos en Tiny Jongen doen mee
om hun omgeving eens van een andere
kant te bekijken. Ze zijn de enige
die vandaag de regen trotseren.
Later – wanneer de zon doorbreekt
worden ze daar rijkelijk voor beloond.
“Je komt op plekken die je nog
nooit hebt gezien, het is echt prachtig.
Daarnaast zijn de verhalen erg
leuk om te horen.” Een van die verhalen
vertelt Koerhuis terwijl ze hijgend
de Kunraderberg beklimt.
“Het is geen toeval dat je hier bij veel
fruitgaarden broedkasten ziet
staan. De boer plaatst die voor de torenvalk.
De aanwezigheid van die
roofvogel schrikt spreeuwen af. Die
vogels zouden de oogst binnen enkele
minuten anders helemaal kunnen
opeisen.” Beide locals was het
nog nooit opgevallen, “maar nu
gaan we er op letten”.
Streekproducten
Ranger Koerhuis leidt de dames verder
over een paar flinke ‘kuitenbijters’.
Onderweg passeert de safari
een aantal fruit
en wijngaarden. Die
zitten er mede dankzij de Krijtzee.
Door de zee zit de bodem nu vol met
mineralen. “Daardoor hebben we
hier echt goede grond nu. De producten
die hier gemaakt worden zijn, al
zeg ik het zelf, stuk voor stuk overheerlijk.”
De BoerenLand van Kalk safari
is dan ook geen boerenlandsafari
zonder een kleine proeverij van die
producten. Wies en Tiny genieten
van een glas wijn en krijgen later
zelfs huisgemaakte jam. “Heel lekker”,
glunderen de twee.
Zelf ook op safari? Kijk voor meer informatie
op www.landvankalk.com/Safari.
Het buitenland blijft nog even een
onzekere vakantiebestemming.
Ons eigen Limburg biedt als
alternatief legio dagtochtjes. VIA
neemt deze zomerattracties onder
de loep. Vandaag: de nieuwe
wandelsafari door het BoerenLand
van Kalk in Ubachsberg. Een route
over smalle heuvelpaadjes, door
idyllische dorpjes en langs fruit
en
wijngaarden.
“Nu gaan we te voet, maar zeventig
miljoen jaar geleden hadden we
moeten zwemmen. Toen was dit gebied
namelijk een tropische zee
(Krijtzee, red).” Er is nog geen meter
gewandeld, maar de groep luistert
nu al aandachtig naar ranger
Annet Koerhuis. Het is overduidelijk
dat nog niet iedereen van de zee
afwist. “Vooral mensen uit andere
delen van Nederland kijken je met
grote ogen aan als je daarover vertelt”,
lacht de van oorsprong uit
Zwolle afkomstige Koerhuis.
Ze geeft aan dat de sporen van de
zee nog steeds overal zichtbaar zijn.
“Veel huizen in de omgeving zijn
met de Kunradersteen gebouwd. Dat
is een kalksteen die is ontstaan
doordat skeletten van zeedieren
NU WE ER TOCH ZIJN...
Mijnverleden, wijn en heide
In Heerlen kun je voor kunst en cultuur
terecht bij SCHUNCK. In het
Glaspaleis worden onder andere
tentoonstellingen gehouden en
voorstellingen opgevoerd. Voor de
geschiedenis van het zwarte goud
kun je naar het Nederlands Mijnmuseum
of, in Kerkrade, naar
Schacht Nulland.
Op de Woonboulevard Heerlen zitten
meer dan vijftig zaken op het gebied
van wonen en tuin. Je vindt er
bekende (inter)nationale ketens als
IKEA, JYSK en Praxis. Een dagje
shopplezier is hier gegarandeerd.
De jongere generatie kan spelen en
ravotten bij Kinderstad Heerlen. In
de overdekte speelhal kunnen ze
ook bij slecht weer terecht. In het
Thermenmuseum leren ze alles
over de Romeinse tijd en zie je zelfs
het oudste stenen gebouw van Nederland.
Liefhebbers van bier kunnen naar
Schinnen. Tijdens een rondleiding
door de Alfabrouwerij
ruik én
proef je naast het bier ook de Limburgse
traditie. Wijnfans hebben
geluk in Parkstad. Bij de vele wijngaarden
worden zowel rondleidingen
als proeverijen gehouden.
Voor een actief dagje uit kun je naar
één van de vele natuurgebieden.
Daar is het mogelijk om urenlang te
struinen door het Limburgse landschap.
Bijvoorbeeld de Brunssummerheide,
de Schinveldse Bossen
en de Krekelberg verassen je elk
met de pracht van de natuur. Ga er
op uit en verken de omgeving.
In onder meer Schaesberg, Kerkrade,
Hoensbroek, Doenrade en Voerendaal
vind je prachtige kastelen
en kom je langs bijzondere plekken.
Mondo Verde (Landgraaf) en GaiaZOO
(Kerkrade) zijn zeker ook aanraders.
Naast de BoerenLand van Kalk
safari zijn er uiteraard veel meer
activiteiten te beleven in de regio
Heerlen/ Parkstad. Hieronder een
kleine selectie uit de tips van Visit
ZuidLimburg
(VVV).
De struikheide bloeit volop en toont haar paarse pracht op de Brunssummerheide.
Zondag 29 augustus is er onder leiding van een gids
een wandeling. Kijk voor meer info op www.uittipslimburg.nl
FOTO UITTIPSLIMBURG
DOOR TIM VAN SINTFIET
De ranger gaat in op het
verschil tussen mergel
en Kunradersteen.
FOTO'S DE LIMBURGER
FRITS NIES
vlaai. Hiermee bedoelde men: ‘een
plat rond gebak, bedekt of gevuld
met compote of rijst met eieren,
room enz., in zijn geheel in de oven
gebakken.’ Dit laatste is hét
verschil met taart.
Die oven was in een niet zo ver
verleden nog een bakkes op het erf
van arme boeren die hun eigen
brood bakten. In de met mötterte
witheet gestookte koepel zat na de
broodsessie nog voldoende hitte
voor extra bakgangen. Meestal
was er ook nog beslaag over; op
zolder lagen oeëfte te drogen en in
de kelder stonden geweckte
kroonsele uit eigen bongerd. Genoeg
voor boeëm en spies. Dus bakte men
ronde broden, sneed die plat
middendoor en besmeerde beide
boeëms met spies. Schael vlaaj
heette dat in de volksmond, een
dikke broodbodem met weinig
vulling: ‘Dik van leer en dun van
smeer.’ Daarna was de oven nog
warm genoeg voor het bakken van
roggebrood of knapkoek.
Als Den Haag ons straks unmute
(whatever that may be) en we weer
ouderwets kermis vieren, kunnen
we ons begaaje aan kaoj schoeëtel en
vlaaje. Zoals toen vlaai nog met de
hand werd gegeten en feestgangers
er die hand niet voor omdraaide
om een hele vlaai of meer
te verorberen. Zo probeerden ze
dan, zoals dat heette, de familie
aan te aete. Toppunt van feestvreugde
was wanneer de gastvrouw
moest melden: ‘De vlaaj es
op!’
Afgelopen donderdag wijdde de
rubriek ‘ZO GENAAMD’ in deze
krant een zomerse zoektocht aan
het fenomeen vlaai.
Daar gaan veel verhalen over; veel
mythen en legenden. Ook veel
lariekoek. Zo zouden vla en vlaai in
Limburg synoniem zijn. Nee dus.
Zes jaar geleden mocht ik een
boekwerkje wijden aan het in
genoemde rubriek ook vermelde
historisch spoorwegfenomeen
Antje van de Statie (dus niet
‘Stasie’), die haar Weerter vlaaitjes
niet zelf bakte, zoals verondersteld,
maar deze betrok van drie preferred
suppliers (bakkers) in de binnenstad.
Weertenaren claimen de uitvinders
te zijn van de Echte Weerter Vlaai.
So what? Elke vlaai uit een Weerter
oven is sowieso Weerter vlaai. Net
zoals een roomsoes uit Den Bosch
een Bossche bol en een gepaneerde
kalfslap uit Wenen een Wienerschnitzel.
Een Middelnederlandse koekenbakker
heette rond 1270 een
vladebacre. In het Vroegnieuwnederlands
verdween de d tussen de
klinkers. In ons zuidoostelijk
taalgebied kwam op de plaats van
de ‘d’ een jklank.
In het westen
verdween deze zogenaamde
intervocaal. Zo spreekt men daar in
het Nieuwnederlands van ‘vla’,
bovendien in gewijzigde betekenis,
van een dik vloeibaar melkgerecht
of zelfs ‘melktaart’. Hier in het
zuiden evolueerde het woord van
vlade via vlaaye (ca. 1700) naar
REAGEREN?
f.nies@me.com
COLUMN