Limburg IN MEMORIAM 5
Afscheid nemen zoals jij wil
Een doodse stilte. Zo nu en dan valt die
heus nog wel als een uitvaartbegeleider
aan de nabestaanden van iemand
die plots is overleden vraagt of ze enig
idee hebben hoe het afscheid van hun
dierbare eruit moet gaan zien. Maar
dergelijke ongemakkelijke situaties
doen zich steeds minder voor, zeggen
Limburgse uitvaartondernemers. Want
meer en meer mensen denken na over
hun eigen afscheid en zetten hun ideeën
hieromtrent op papier of delen die
met hun naasten.
Het aantal mensen dat zelf het moment
van overlijden bepaalt, stijgt gestaag.
Vorig jaar kregen in ons land 8720 mensen
euthanasie, iets meer dan 5 procent
van de mensen die vorig jaar stierven.
In veel gevallen bepalen diegenen niet
alleen de datum van hun overlijden,
maar regelen zij ook zelf hun afscheid,
dikwijls van a tot z. Daarnaast besluiten
naar schatting 700 tot 1700 mensen die
vinden dat hun leven voltooid is om te
sterven door te stoppen met eten en
drinken. Zij hebben dan weliswaar geen
gegarandeerde datum van hun natuurlijke
dood, maar regelen doorgaans wel
vaak hun afscheid. Ook een groeiend
aantal mensen dat de dood nog niet in
de ogen kijkt regelt het afscheid van het
leven alvast.
Trigger
De uitvaart van een dierbare is vaak
een trigger om na te denken over het
eigen afscheid zegt Sylvia Paffen van
Paffen Uitvaartverzorging in Kerkrade.
“Het komt geregeld voor dat mensen
naar aanleiding van een indrukwekkend
afscheid van iemand anders over een
drempel stappen en over hun eigen afscheid
gaan nadenken. Ik denk dat het
een goede ontwikkeling is. Nadenken
over je eigen afscheid kan heel intensief
zijn, maar het geeft daarna wel rust. En
je voorkomt op die manier discussies
tussen nabestaanden, ook een rustgevend
idee.”
Hoeveel mensen hun eigen afscheid
regelen is niet precies bekend. Uitvaartbegeleiders
in Limburg constateren
wel dat het aantal stijgt en schatten
dat het percentage nu tussen de 15 en
20 schommelt. Ger Rademakers van
Smeets Uitvaartverzorging in Valkenburg:
“Ik verwacht dat het aantal verder
toeneemt. Mensen worden steeds
ouder en willen hun nabestaanden
niet opzadelen met allerlei regelwerk.
Daarnaast wordt het taboe rond de
dood kleiner. Corona en de onzekerheid
die daarmee gepaard ging heeft extra
veel mensen aan het denken gezet over
dood en afscheid, zelfs mensen van
begin dertig is mijn ervaring.”
“Wat de overweging ook is om na te
denken over je afscheid, een intensief
proces is het altijd”, zegt uitvaartverzorger
Marie-Louise van Gansewinkel uit
Weert. “In de eerste plaats voor de degene
die het betreft natuurlijk, maar ook
voor nabestaanden en de eventuele
betrokken professionals. Extra intensief
is doorgaans het contact met mensen
die ongeneeslijk ziek zijn. Zeker als de
patiënt een zwakke conditie heeft en er
daardoor meerdere sessies nodig zijn
om al het nodige te bespreken. Ook als
professional bouw je dan doorgaans
een persoonlijke band met iemand op.
Komt diegene vervolgens te overlijden,
dan hakt dat er behoorlijk in. Maar voor
degene die komt te overlijden is het
eigenlijk altijd een opluchting om alles
geregeld te hebben. Vaak zie je dat het
hem of haar juist de ruimte geeft om
nog onbezorgd te kunnen genieten van
de laatste momenten, heel waardevol,
ook voor de nabestaanden. Voor hen is
het sowieso prettig als er een draaiboek
voor het afscheid klaarligt zodat ze zich
niet hoeven af te vragen of ze de juiste
keuzes maken.”
Wensboekje
Het bespreken van een afscheid met iemand
die gezond is verloopt doorgaans
in een heel andere sfeer. “Vanzelfsprekend
is dat moment meestal wat minder
beladen, maar makkelijk is nadenken
over je eigen einde voor niemand”, vervolgt
Marie-Louise. “Een handig hulpmiddel
bij het denkproces is een wensboekje,
zoals dat onder meer op onze
website staat. In principe komen daarin
dezelfde vragen aan de orde die wij in
een persoonlijk gesprek stellen. Als je
dat boekje invult, heb je je afscheid in
feite al grotendeels geregeld.”
Uiteraard kun je er ook voor kiezen om
je afscheid gedetailleerder te regelen
dan de standaard vragenlijsten aangeven.
Mensen gaan daar soms best ver
in, merkt uitvaartverzorger Yvonne Vos
uit Lottum. “Het gemiddeld afscheid
wordt steeds persoonlijker. Dat mensen
hun eigen muziek en foto’s uitzoeken
is niks nieuws, maar tegenwoordig
kiezen meer mensen er daarnaast voor
om bijvoorbeeld een handgeschreven
tekst voor een advertentie of rouwkaart
achter te laten of om een video- of
audioboodschap op te nemen en zo de
nabestaanden persoonlijk te kunnen
toespreken tijdens hun eigen afscheid.
Dat is altijd indrukwekkend en vaak
emotioneel.”
“Er zijn wel eens mensen die tijdens
het regelen van hun afscheid zeggen:
goh, ik wou dat ik erbij kon zijn. ‘Dat kan
toch!’, zei Ron Bosmans van Uitvaartverzorging
Yvonne Vos laatst tegen een
ongeneeslijk zieke man die die wens
ook uitsprak. Toen hij hem uitlegde dat
een afscheid bij leven ook mogelijk
is, begonnen zijn oogjes te fonkelen.
Uiteindelijk is het dat ook geworden.
Met een biertje erbij genoot hij zichtbaar
van de toespraken en de muziek. Zijn
naasten voelden zich in het begin een
beetje ongemakkelijk maar genoten
uiteindelijk ook van het intieme laatste
samenzijn.”
Complex
Yvonne is het met haar collega’s eens
dat vooral het regelen van een afscheid
met iemand die ongeneeslijk ziek is
veel vergt van de begeleider. “Natuurlijk
is het fijn om te zien dat iemand rust
krijgt door het afscheid tot in de puntjes
voor te bereiden, maar je leert iemand
gaandeweg ook zo goed kennen dat
het afscheid als een persoonlijk verlies
voelt. Omgekeerd kunnen er ook
gevoelens ontstaan. Ik heb een keer het
afscheid voorbereid met een relatief
jonge vrouw die euthanasie zou krijgen
wegens ondraaglijk psychisch lijden.
Zij beschouwde mij op een gegeven
moment zozeer als haar vertrouwelinge
dat ze het heel lastig vond om mij los te
laten toen haar afscheid tot in detail was
voorbereid. Omdat het voor mij hetzelfde
voelde, ben ik met haar in contact
gebleven tot haar overlijden. Dit was
heel waardevol maar ook erg complex,
voor ons beiden.”
Steeds meer mensen regelen
hun eigen afscheid. Niet
alleen ongeneeslijk zieken
en mensen die vinden dat
hun leven voltooid is, maar
ook meer en meer gezonde
mensen denken na over
hun afscheid en leggen vast
hoe dat eruit moet zien. Wat
doet dat met henzelf, hun
nabestaanden en vooral
met uitvaartverzorgers?
Tekst: John Huijs
Beeld: Privéfoto
Afscheid bij leven.
“De uitvaart van een dierbare is vaak
een trigger om na te denken over het
eigen afscheid” > Sylvia Paffen