Woensdag 22. 11. 2023 5
Sittard
Kunstenaars ZO10
exposeren in Mariapark
Kunstenaarscollectief ZO10 pakt
uit met een expositie in het Sittardse
Mariapark. Er worden onder
meer schilderijen, beelden, sieraden
en glaskunst getoond. De expositie
duurt van 30 november tot aan
de jaarwisseling. Er is werk te zien
van onder anderen Marjon Göbbels,
Truus Houben, Ingrid Krijgsman,
Marianne Lomme, Cees Alfrink,
Nic Heffels en Jacob Muys.
Verder worden eindexamenwerken
van leerlingen van het DaCapo College
tentoongesteld. Bewonderen
kan van donderdag tot en met zondag
tussen 11.00 en 17.00 uur.
Roosteren
Verzetshelden geëerd
met Vector of Memory
Sittard
Lions zamelt in voor
Éngele Zitterd-Gelaen
Lionsclub Ambt Born zamelt tot en
met 31 december waardepunten
van Douwe Egberts in voor de Éngele
van Zitterd-Gelaen. Die organisatie
helpt mensen die nog op de
wachtlijst staan van de Voedselbank
tijdelijk uit de brand. Douwe
Egberts zet de ingezamelde bonnen
om in pakken koffie en doet er bovendien
nog eens twintig procent
bovenop.
De inzameldozen staan naast het
gebouw van Éngele van Zitterd-Gelaen
(Pastoor Jacobsstraat 16a, Sittard),
bij bibliotheek Ligne in Sittard
en bij diverse grote supermarkten
in de regio.
REGIO
Kaerse, leichter en sjtruipe
bijv.) neit biejein pasde, zag me: die
zeen mit ein kaers biejein gezuik. En
es eemes de kaerse koum oetblaoze,
koum hae es alles veurbie waar, te
laat dus. Doe bès eine grote lantaer,
aevel doe gifs gein leich, woort gezag
es eemes dich ’t leich benoum. Oppe
lamp sjödde is ein glaeske drènke.
En es ze dich door ein lampeglaas
kènne trèkke bèste broodmager.
Sjmout en sjmalz
Eine lampegèk waar de sjtäönder
veur ein aoliglamp of sjmoutlamp.
Aolig, vèt, sjmeer, sjmout haet allenej
mit sjmilte te make. Ein sjmoutwurmke
is ein leiveheersbeeske, in
Kirchroa ein oaliegsmensje. Kènt
geer ’t awwe woord sjmouwer (bótteram).
Dat waar eigelik ein sjnee
brood mit sjmalz (gesjmólte vèt),
eine gouwekoupe vervanger van
gouw boter.
Sjaopevèt wo-oet vètkaerse gemaak
wore heisjde kaerseruit. Wit
geer ouch waat ein sjmóksjeer
waar? Ein saort sjeerke óm de oetènj
(pitte) van de kaers aaf te knippe
of de kaers te sjmore. Sjmoor is
dikke rouk, kwalm. Dao kump
waarsjienlik ‘de sjmoor in höbbe’
van.
Sjtruipe of sjwaastere
De sjmóksjeer haet aevel niks te
make mit sjmókkele! Bie ‘t sjmókkele
en sjtruipe woort ouch waal ’s eine
leichbak of sjtruiperslamp gebroek.
‘ne Sjtruiper of brakkeneer (van ’t
Franse braconnier) woort ouch
waal loer-jaeger genuimp. Brakkeneer
kump van brak of bracke, ein
sjpeur- of jach-hóndj. De sjtruipesj
gebroekde dèkser sjtróppe (Letien:
struppos) of sjtrik-ke. Veur de Krismes
woort vruiger väól gesjtruip!
Gelökkig is dat in dezen tied verbaoje.
Sjtruipe haet ouch es beteikenis:
zjwerve of róndjdaole: Hae sjtruipde
of sjwaasjterde de gansen daag
door de sjtad of door ’t veldj.
Pès de volgende maondj. Blief gezóndj.
Reacties:
johnhertogh@gmail.com.
Ós Modesjtaal
John Hertogh i.s.m. Veldeke Krènk Zitterd-Gelaen-Bor
Ein rubriek euver ’t gebroek van ós
modesjtaal, dialek, plat, Limburgs.
De advent is in ‘t christendom de benaming
veur de aanluipperiode nao
Kris-mes. De naam kump van ’t Latiense
woord adventus dat koms beteikent.
In hoezer en kirke sjteit dan
eine adventskrans of sjtandaard
mit veier kaer-se. Jedere zóndig
wurt ein extra kaers opgesjtaoke.
Op de lètste zóndag veur Krismes
(Rorate) brenne dan alle kaerse.
Kandelaber en aoligtouw
Euver kaerse gesjpraoke: Kaerse
zeen mit aoliglemp en flambouwe
nao ’t houtvuur de awdste verlichting!
In de tombe van Toetanchamon,
14de eeuw veur Christus, zeen
al kandelabesj (kandelaesj) aangetróffe!
Waarsjienlik aaf-geleid van ’t
Letiense kanna waat buus of piep
beteikent. Ouch in Toscane gebroekde
me eeuwe veur Christus
ein touw in aolig gedrènk es verlichting.
In de 60’er jaore hawwe veer
thoes nog richtige kaerskes (die mit
die klemkes) in de krisboum! D’n
tob mit water sjtóng d’r naeve!
Mit ein kaers gezuik
Es ein sjtèlke (mechelke en sjnaak
Foto ter illustratie. Foto Getty
Images
struinheukske
COLOFON
In Dierenbeschermingscentrum
Limburg wachten een kleine
honderd dieren momenteel op een
nieuw thuis. Ze zijn als zwerfdier in
het asiel binnengekomen of door
hun eigenaar gebracht. Hansi en
Bjorn zijn met aantal andere
cavia’s gevonden en willen graag
verhuizen.
Konikpaard redt zichzelf wel
Waar grote robuuste grazers zoals
de gallowayrunderen in de Maasbeemden
bomen en struiken snoeien,
houden de halfwilde konikpaarden
het gras kort.
Nadat ze in de zomermaanden hun
vetreserves hebben opgebouwd,
wordt huid en vacht in de herfst
weer dikker en kunnen ze er in de
winter, als ze meer vezels eten, weer
prima tegen. Konikpaarden dienen
niet aangehaald of gevoerd te worden.
Ze redden zich goed zelf. In
strenge winters zal de beheerder
het bijvoeren met hooi en het toedienen
van water, afstemmen op de behoefte
van de paarden.
Ook konikpaarden zijn georganiseerd
in een structuur en hiërarchie.
Er is een hoofdkudde, een
groep jonge dieren en alleen levende
hengsten. De zogeheten haremhengst
verdedigt de kudde tegen indringende
hengsten. Onderling maken
(lees: vechten) ze uit wie welke
merrie mag paren. En dat is steeds
weer een indrukwekkend gezicht.
Ik ben enkele keren naar Roosteren
gegaan, waar grote kuddes grazen,
de Maas in en uit lopen en schijngevechten
houden. De merrie heeft
een draagtijd van elf maanden. Na
een jaar moet het veulen voor zich
zelf zorgen. Een kudde konikpaarden
heeft weinig te duchten van predatoren
zoals wolven.
Om de week tekent columnist en
natuurliefhebber Piet Schuttelaar
een verhaal op vanuit zijn natuurhuisje.
Deze week: konikpaarden
redden zich goed zelf.
Konikpaarden. Foto Piet Schuttelaar
Door Piet Schuttelaar
Bij kasteel Eyckholt in Roosteren is
door Paul Peters, zoon van verzetsheld
Jan Mathijs Peters, en wethouder
Peter Pustjens een Vector of Memory
(monumentale wegwijzer,
red.) onthuld. Deze ligt aan Hiking
Trail Limburg, die deel uitmaakt van
Liberation Route Europe. Dat is wat
men noemt een ‘transnationaal gedenkteken’
in de vorm van routes
langs historische locaties — gerelateerd
aan de Tweede Wereldoorlog
— die bijvoorbeeld te voet of per
fiets kunnen worden afgelegd. Bij
kasteel Eyckholt verrichtten verzetsleider
Jan Mathijs Peters en zijn
groep tal van heldendaden.
VIA Sittard-Geleen
Maurice Gotschalk
E Maurice.gotschalk@mediahuslimburg.nl
T 06- 27024539
I www.mediahuislimburg.nl
Redactie
E zuid@delimburger.nl
t.a.v. VIA weekkrant
I www.limburger.nl/via
Mediahuis Limburg
Wim Duisenbergplantsoen 1
6221 SE Maastricht
T. 088 - 82 45 000
Kaerse zeen mit
aoliglemp en
flambouwe nao ’t
houtvuur de awdste
verlichting.
Dier van de week
De heren zijn naar schatting acht
maanden oud en erg dol op elkaar.
Ze uit elkaar halen is geen optie en
we zijn daarom op zoek naar een
plekje waar ze samen welkom zijn.
Erg tam zijn ze (nog) niet maar met
het nodige geduld is nog veel winst
te behalen.
Cavia’s hebben minimaal 2,5 vierkante
meter per koppeltje nodig en
kunnen zowel binnen als buiten leven.
Ze hebben dagelijks vers water,
voer en hooi nodig plus een portie
groenten.
Wie deze heertjes een mooi leven als huisdier
gunt, kan contact opnemen met de Dierenbescherming
via e-mail: limburg@dierenbescherming.
nl.