Woensdag 29. 11. 2023 REGIO 5
COLOFON
Advertenties VIA Kerkrade
Marcel Beumers
E Marcel.beumers@mediahuislimburg.nl
T 06-55853947
I www.mediahuislimburg.nl
Redactie
E
zuid@delimburger.nl
t.a.v. VIA weekkrant
I www.limburger.nl/via
Mediahuis Limburg
Wim Duisenbergplantsoen 1
6221 SE Maastricht
T. 088 - 82 45 000
Frederik van Iterson tekende in 1917
een wereldontwerp voor koeltorens
Deze vorm zorgt voor een natuurlijke
trek in de schoorsteen.
Wereldwijd succes
Frederik van Iterson ontwierp de
eerste van zijn torens voor de
Staatsmijn Emma. Het concept was
zo succesvol dat het al snel navolging
vond in de hele Mijnstreek, in
het omringende buitenland en uiteindelijk
in de hele wereld. De koeltorens
werden naar de ontwerper
Iterson-torens genoemd. De torens
werden opgenomen in het logo van
Staatsmijnen en vereeuwigd op
postzegels.
Een bekend voorbeeld van recenter
datum zijn de koeltorens van de
Clauscentrale in Maasbracht uit
1978. De hoogste (209 meter) staat
momenteel in China.
Zonder pardon gesloopt
Na de sluiting van de mijnen worden
deze koeltorens tot Rijksmonument
verklaard. Dat weerhoudt de
Gemeente Brunssum er in 1985 niet
van om toestemming te geven tot de
sloop; de torens staan in de weg. De
verantwoordelijke minister Elco
Brinkman lag er niet wakker van
want het zou maar gaan over een
bouwsel van slechts regionale betekenis.
Hoe dom kan je zijn!
Woningbouw en chemie
Van Iterson was als mijnondernemer
ook verantwoordelijk voor de
huisvesting van de arbeiders. Dat
goede woningen het aanbod aan
‘keurtroepen van de mijnwerkers’
garandeerden, was daarbij zijn uitgangspunt.
Hij was ook pionier op
het gebied van chemische toepassingen
van steenkool, onder andere
de productie van kunstmest. In 1929
werd daartoe in Geleen het Stikstofbindingsbedrijf
opgericht, de
voorloper van DSM.
Koempels, pastoors en andere parkstedelingen
Door Martin van der Weerden
De voormalige mijnbouwcentra
Geleen, Heerlen en Schaesberg
hebben straatnamen naar hem
vernoemd. De door hem ontworpen
koeltorens waren een opvallende
verschijning in de Mijnstreek.
Als scholier dacht ik dat koeltorens
verwezen naar de koel, de mijn. Ondertussen
weet ik beter. De torens
moeten de vrij gekomen stoom koelen
om de overlast voor de omgeving
te beperken.
Frederik Karel Theodoor van Iterson
(1877–1957) werd geboren in een
protestants gezin uit de Roermondse
Munsterstraat. Zijn vader was
inspecteur der belastingen. Aan de
Polytechnische School te Delft behaalde
Frederik zijn ingenieursdiploma.
Als een ware ‘Willie Wortel’
ontwikkelde hij zich snel tot een wetenschappelijke
topper met oog
voor de praktische toepassing van
de opgestapelde kennis. Zijn eerste
baan bij een Haarlemse scheepswerf
bracht hem voor baggerwerkzaamheden
naar Spanje. In 1910
werd hij hoogleraar toegepaste mechanica
aan de Technische Hogeschool
in Delft. Drie jaar later vertrok
hij naar Heerlen als directeur
van Staatsmijnen.
Iterson-torens
Voor de opwekking van energie gebruikten
de steenkolenmijnen
stoom. In de oudere mijnbouwgebieden
in Engeland en Wallonië leverde
dit grote problemen op. De
permanente mist verduisterde het
leven. Koeltorens konden dit probleem
voor een groot deel oplossen.
De eerste koeltorens waren echter
van hout, dat door de condens ging
rotten. Iterson wilde hier een oplossing
voor bedenken. Thuis experimenteerde
hij met stokjes en touwtjes.
En hij onderzocht de toepassingsmogelijkheden
van nieuwe
materialen, zoals beton. In 1917
kwam hij met een revolutionair ontwerp
voor een compleet nieuwe
koeltoren. Met gewapend beton
werd een zelfdragende, stabielere
constructie gemaakt, die bestand
was tegen schade door condens. In
plaats van de ronde cilindervorm
werd gekozen voor de hyperbool,
een binnenstebuiten gekeerd ei.
Een ‘modern’ voorbeeld zijn de koeltorens van de Clauscentrale in Maasbracht.
Archieffoto Jeroen Kuit
De koeltorens van de mijn
Emma in Treebeek/Hoensbroek
werden in 1985 gesloopt.
Foto 3Poot/Frans Rade
Foto
DSM
Bocholtz
Prinseroad Bóches gaat
jubileumfeestje vieren
D’r Prinseroad Bóches, onderdeel
van BVV Kalk aan de Books k.e.
heeft een feestje te vieren. Het gezelschap
bestaat komend carnavalsseizoen
namelijk twee keer elf
jaar. Aan dit heuglijk feit wordt op
zaterdag 6 januari vormgegeven
met een bonte avond in de harmoniezaal.
Er zijn die avond optredens
van onder meer Beppie Kraft, Andy
& Roy en Fem.
Kaarten kosten 11 euro en zijn in de
voorverkoop verkrijgbaar bij leden
van d’r Prinseroad en bij Tankshop
Baneheide.
Aanvang van de avond is om 19.30 uur. Een
uur eerder vindt een receptie plaats.
In Dierenbeschermingscentrum
Limburg wachten honden, katten,
konijnen en vogels op een nieuwe
baas. Wie heeft een plekje voor de
zesjarige Shanti, die na het
overlijden van zijn baas in het asiel
terecht is gekomen?
Simpelveld
Cursus SimBokunde
heemkundevereniging
Heemkundevereniging De Bongard
heeft de cursus SimBokunde ontwikkeld,
waarin verschillende aspecten
van Simpelveld en Bocholtz
nader worden belicht. De complete
cursus bestaat uit zes modules die
onafhankelijk van elkaar kunnen
worden gevolgd. Bij elke module
hoort een cursusboek.
De eerste module vond donderdag
23 november plaats en ging over de
basis van de politiek en het functioneren
van de (lokale) politiek in de
praktijk.
De locatie is café Oud Bocholtz aan
de Pastoor Neujeanstraat 11 te Bocholtz.
Aanvang 19.30 uur. Aamelden
via debongard@hotmail.com.
Kerkrade
Diamanten paar Koken-Radermacher
‘Er was die eerste keer meteen een klik’
zestig jaar geleden, werd voor de
wet getrouwd en op 12 september
1964 voor de kerk. In 1972 werd
dochter Tanja geboren. Het echtpaar
kreeg twee kleindochters.
Paul Koken was leraar lichamelijke
opvoeding en gaf biologielessen.
Daarnaast was hij oprichter van judoclub
Internos en initiatiefnemer
van wandelclub Jägermeister en
fietsclub 50 plus.
Chris Koken heeft tot aan haar huwelijk
gewerkt bij het AMF (Algemeen
Mijnwerkers Fonds).
Het echtpaar Koken-Radermacher
werd onlangs door burgemeester
Petra Dassen hoogstpersoonlijk
gefeliciteerd met hun diamanten
bruiloft.
Het was op een avond in 1957 toen
Paul Koken (87) in een uitgaansgelegenheid
oogcontact kreeg met
Chris(tina) Radermacher (85). Paul
nodigde haar uit om te dansen en
werd op slag verliefd.
Ook Chris had vanaf het moment
dat ze met Paul in gesprek kwam,
een klik. Op 20 november 1963, nu
Echttpaarr Koken--Raderrmacherr..
FFoottoo PPeetteerr TTrroommppeetttteerr
Dier van de week
Shanti is een Indian dog, een ras dat
zelden te vinden is in het asiel. Hij
luistert goed, houdt zijn baas goed
in de gaten en is ontzettend trouw.
Het is ook een waakse hond die niet
zomaar iedereen met open armen
zal verwelkomen, tenzij zijn baasje
aangeeft dat het bezoek welkom is.
Het asiel is voor Shanti op zoek naar
een baas die bekend is met het ras.
Het is belangrijk dat zijn toekomstige
baas voldoende buitenruimte
heeft, want hij is gewend om veel
buiten te zijn.
Mag Shanti overdag bij jou buiten struinen en
’s avonds genieten van je gezelschap? Neem
dan contact op met de Dierenbescherming:
limburg@dierenbescherming.nl.